با فرا رسیدن ایام اربعین حسینی، بسیاری از مشمولان خدمت وظیفه عمومی و افرادی که در حال گذراندن دوره سربازی هستند، با این پرسش مواجه می‌شوند که آیا امکان حضور در زیارت اربعین برای آنان فراهم است یا خیر. سؤالاتی از قبیل «شرایط قانونی خروج از کشور چیست؟»، «چه مدارکی باید ارائه شود؟»، «آیا وثیقه لازم است؟» و «مهلت اقدام تا چه زمانی است؟» معمولاً ذهن این دسته از متقاضیان را به خود مشغول می‌سازد؛ اما در اغلب موارد، پاسخ‌های دقیق و به‌روزی در دسترس آنان قرار ندارد. در‌صورتی‌که پیگیری این موضوع با تأخیر انجام شود یا فرد نسبت به مراحل قانونی و الزامات اداری آگاهی کافی نداشته باشد، ممکن است فرصت حضور در این سفر معنوی را از دست داده یا در روند اخذ مجوز دچار مشکل شود. همچنین خروج از کشور بدون مجوز رسمی، پیامدهای حقوقی و نظام‌وظیفه‌ای قابل توجهی در پی خواهد داشت. در این مقاله، تلاش شده است تا همه اطلاعات مورد نیاز درباره شرایط و مراحل قانونی خروج از کشور برای مشمولان و سربازان در ایام اربعین، به‌صورت دقیق، مستند و در عین حال ساده و قابل فهم ارائه گردد.
آیا سربازها و مشمولان می‌توانند به اربعین بروند؟
در پاسخ به این پرسش باید گفت: بله، در شرایط مشخص و با طی مراحل قانونی، امکان سفر اربعین برای برخی از مشمولان و سربازان وجود دارد. اما این امکان، بسته به وضعیت نظام وظیفه هر فرد، متفاوت است و تابع مقررات خاصی است که از سوی سازمان وظیفه عمومی ابلاغ می‌شود.
تفاوت وضعیت‌های مختلف نظام وظیفه
برای درک بهتر شرایط، لازم است میان گروه‌های مختلف مشمولان و سربازان تمایز قائل شویم:
- مشمولان غیرغایب (در حال تحصیل یا دارای معافیت تحصیلی): این افراد می‌توانند با ارائه مدارک لازم و پرداخت وثیقه، برای خروج از کشور در ایام اربعین اقدام نمایند. دریافت مجوز از طریق سامانه نظام وظیفه و مراجعه به دفاتر پلیس +۱۰ انجام می‌شود.
- مشمولان در آستانه اعزام به خدمت: اگر تاریخ اعزام فرد پس از ایام اربعین باشد، در‌صورت نداشتن منع قانونی، می‌تواند مجوز خروج زیارتی دریافت کند. البته این موضوع نیاز به بررسی موردی دارد.
- مشمولان غایب: افرادی که دچار غیبت شده‌اند (یعنی بدون مجوز، وضعیت نظام وظیفه خود را مشخص نکرده‌اند)، به‌طور‌کلی اجازه خروج از کشور را ندارند. خروج این افراد تنها در صورت تعیین تکلیف وضعیت خدمتی و رفع مشکل غیبت امکان‌پذیر خواهد بود.
- سربازان در حال خدمت (رسمی): خروج این دسته از افراد منوط به موافقت یگان خدمتی مربوطه و صدور مجوز رسمی از طریق مراجع بالادستی است. بدون هماهنگی با فرماندهی یگان، امکان دریافت مجوز وجود ندارد.
تعاریف ضروری و کلیدی
برای درک دقیق‌تر شرایط، لازم است برخی مفاهیم کلیدی را به زبان ساده مرور کنیم:
- مشمول: هر مرد ایرانی که به سن قانونی (۱۸ سال تمام) رسیده و هنوز وضعیت نظام وظیفه‌اش مشخص نشده، مشمول خدمت وظیفه عمومی محسوب می‌شود.
- غیبت: زمانی که مشمول در مهلت تعیین‌شده برای معرفی خود به سازمان نظام وظیفه اقدام نکند، وارد وضعیت «غیبت» می‌شود و مشمول جریمه‌ها و محدودیت‌های قانونی خواهد بود.
- معافیت تحصیلی: دانش‌آموزان، دانشجویان و طلابی که به‌صورت رسمی در حال تحصیل هستند و مدارک آنها در سامانه وظیفه عمومی ثبت شده است، دارای معافیت تحصیلی هستند و تا پایان دوره تحصیلی از اعزام به خدمت معاف‌اند.
بنابراین، امکان سفر اربعین برای مشمولان و سربازان وجود دارد، اما صرفاً در صورتی که شرایط قانونی رعایت شود.
شرایط خروج از کشور برای مشمولان و سربازان در اربعین
خروج قانونی مشمولان و سربازان به مناسبت زیارت اربعین تنها در چارچوب قوانین و ضوابط مشخص‌شده توسط سازمان وظیفه عمومی ناجا و سیستم‌های مرتبط مانند سامانه سخا قابل انجام است. در ادامه شرایط مختلف بررسی می‌شود:
سن قانونی، وضعیت اعزام و زمان باقی‌مانده تا سربازی
- مشمولانی که سن ۱۸ سال تمام را سپری نکرده‌اند، نیازی به مجوز نظام وظیفه ندارند.
- آن دسته از مشمولان غیرغایب با معافیت موقت یا اشتغال به تحصیل معتبر از تاریخ ۶ تیرماه ۱۴۰۴ تا ۲ شهریورماه می‌توانند بدون سپردن وثیقه درخواست خروج ثبت کنند. (پیش‌تر، از اسفندماه ۱۴۰۳ تا اردیهشت ۱۴۰۴، متقاضیان می‌توانستند بدون سپردن وثیقه از کشور خارج شوند.)
- کسانی که یک هفته مانده به تاریخ اعزام رسمی هستند، نیز می‌توانند در بازه زمانی تعیین‌شده ثبت درخواست کنند و مجاز به سفر هستند.
وضعیت خدمتی (در حال خدمت، امریه، کسری)
سربازان رسمی یا امریه‌دار باید از یگان خدمتی مجوز کتبی و موافقت آنها را دریافت کنند و سپس از طریق سامانه سخا اقدام نمایند؛ در غیر این صورت امکان خروج ندارند.
افرادی با کسری خدمت که هنوز اعزام نشده‌اند و در وضعیت غیرغایب قرار دارند، می‌توانند مانند دیگر مشمولان مشمول شرایط خروج قرار بگیرند.
شرایط مشمولان دانشجو
- دانشجویان دارای معافیت تحصیلی معتبر که وضعیت تحصیلی‌شان در سامانه سخا ثبت شده، بدون نیاز به وثیقه می‌توانند درخواست خروج ثبت کنند؛ مشروط بر اینکه فاقد غیبت باشند و در بازه تعیین‌شده اقدام نمایند.
- افرادی که در حال فارغ‌التحصیلی یا انصراف هستند باید وضعیت خود را مشخص کرده و مطمئن شوند واجد شرایط خروج در بازه قانونی هستند.
مدارک لازم برای دریافت مجوز خروج
برای انجام مراحل قانونی لازم است مدارک زیر ارائه یا ثبت شود:
- ثبت درخواست غیرحضوری از طریق سامانه سخا (epolice.ir) با ایجاد حساب و ثبت درخواست خروج از کشور
- کپی کارت ملی و شناسنامه
- گواهی اشتغال به تحصیل برای دانشجویان و دانش‌آموزان
- تأیید خدمت یا تعهد رسمی بازگشت؛ در سفر زیارتی اربعین سپردن وثیقه الزامی نیست و تنها پر کردن فرم تعهد ارائه می‌شود.
- نتیجه درخواست معمولاً ظرف حداکثر ۴۸ ساعت از طریق پیامک و همچنین در سامانه سخا اعلام می‌شود.
با رعایت این شرایط، مشمولان و سربازان واجد شرایط می‌توانند بدون پیچیدگی اداری اضافی یا وثیقه مالی، فرآیند قانونی خروج خود را برای زیارت اربعین پیگیری نمایند. در بخش‌های بعدی، مراحل دقیق عملیاتی، جدول زمان‌بندی، و نکات مهم مرتبط با سفر اربعین تشریح خواهد شد.
زمان‌بندی ثبت‌نام و دریافت مجوز خروج برای اربعین ۱۴۰۴
| مرحله | بازه زمانی رسمی ۱۴۰۴ | توضیحات مهم |
| ثبت‌نام در سامانه سماح | از اوایل تیرماه تا اوایل شهریور | ثبت‌نام کلیه زائران (مشمول و غیرمشمول) در سامانه سماح الزامی است. |
| ثبت‌نام در سامانه نظام وظیفه (سخا) | از ۶ تیر تا ۲ شهریور | ویژه مشمولان غیرغایب برای درخواست مجوز خروج از کشور. ثبت به‌موقع ضروری است. |
| مراجعه به دفاتر پلیس +۱۰ | هم‌زمان با ثبت‌نام در سخا | تایید مدارک و صدور مجوز خروج پس از ثبت‌نام اینترنتی انجام می‌شود. |
| زمان مجاز خروج از کشور | اواسط مرداد تا اواسط شهریور | خروج از کشور باید در این بازه انجام شود، خروج زودتر یا دیرتر ممکن است مشکل‌ساز باشد. |
بر اساس اعلام رسمی سازمان وظیفه عمومی ناجا و سامانه‌های معتبر مرتبط با سفر اربعین، زمان‌بندی مراحل ثبت‌نام و دریافت مجوز خروج برای سال ۱۴۰۴ به شرح زیر است:
هشدار مهم درباره تأخیر در ثبت‌نام
- ثبت‌نام به‌موقع و رعایت بازه‌های اعلام‌شده اهمیت بالایی دارد.
- هرگونه تأخیر در ثبت‌نام در سامانه سخا یا مراجعه به دفاتر پلیس +۱۰ ممکن است باعث شود مشمول، فرصت سفر اربعین را از دست بدهد یا در روند قانونی خروج مشکل ایجاد شود.
- همچنین، با توجه به حجم بالای متقاضیان در این ایام، توصیه می‌شود ثبت‌نام و پیگیری مراحل را هرچه زودتر انجام دهید تا از ایجاد صف‌های طولانی و مشکلات احتمالی جلوگیری شود.
دریافت ارز مسافرتی برای مشمولان و سربازان در سفر اربعین
مشمولان غیرغایب و سربازانی که مجوز رسمی خروج برای سفر اربعین دریافت کرده‌اند، می‌توانند مانند سایر زائران از ارز مسافرتی عراق بهره‌مند شوند. این ارز معمولاً به میزان مشخص (۲۰۰ هزار دینار) و با نرخ ارز سنا، توسط بانک‌های عامل (ملی، ملت، تجارت و صادرات) ارائه می‌شود. شرط اصلی دریافت ارز، ثبت‌نام در سامانه سماح و ارائه مدارک شناسایی است.
محدودیت‌ها و نکات مهم سفر مشمولان به اربعین
- خروج بدون مجوز = تخلف قانونی
طبق قوانین نظام وظیفه عمومی، هرگونه خروج مشمولان و سربازان از کشور بدون دریافت مجوز رسمی از مراجع ذی‌ربط، به‌عنوان تخلف محسوب می‌شود. این تخلف علاوه‌بر ممنوعیت قانونی، می‌تواند باعث محرومیت‌ها و پیگردهای قضایی برای فرد مشمول گردد.
- مجازات‌ها و اثرات بعدی
مشمولانی که بدون مجوز اقدام به خروج از کشور کنند، با برخورد قانونی مواجه خواهند شد که ممکن است شامل محرومیت‌های تحصیلی، محرومیت از خدمات اجتماعی، جریمه‌های مالی و حتی بازداشت شود.
خروج غیرمجاز می‌تواند در روند صدور کارت پایان خدمت و اعزام مجدد به خدمت سربازی اختلال ایجاد کند و مشکلات حقوقی متعددی برای فرد به وجود آورد.
همچنین، بازگشت این افراد به کشور ممکن است با مشکلات اداری و کنترلی همراه باشد که روند زندگی و اشتغال آنها را مختل می‌کند.
نکات ویژه برای مشمولان دانشجو
دانشجویان مشمول که دارای معافیت تحصیلی هستند، باید پیش از هر اقدامی وضعیت معافیت خود را از طریق سامانه‌های رسمی مانند سامانه نظام وظیفه و دانشگاه بررسی و تأیید کنند.
خروج بدون مجوز حتی برای دانشجویان معاف از خدمت نیز ممنوع است و در صورت تخلف، معافیت تحصیلی آنها لغو خواهد شد.
برای سفر اربعین، دانشجویان مشمول باید ضمن ثبت‌نام در سامانه سماح، مراحل دریافت مجوز خروج از کشور را طبق روال قانونی طی کنند.
نحوه اطلاع‌رسانی رسمی شرایط مشمولان
اطلاع‌رسانی درباره شرایط و محدودیت‌های سفر مشمولان به اربعین از طریق وب‌سایت‌های رسمی و معتبر زیر انجام می‌شود:
- سازمان نظام وظیفه عمومی ناجا (police.ir)
- سامانه سخا (sakha.epolice.ir)
- سامانه سماح (samah.haj.ir)
- پلیس +۱۰ (epolice.ir)
- خبرگزاری‌های رسمی
توصیه می‌شود پیش از هرگونه اقدام، متقاضیان به این منابع مراجعه کرده و از آخرین اخبار و اطلاعیه‌ها مطلع شوند تا از هرگونه مشکل قانونی جلوگیری شود.
جمع‌بندی و حرف آخر
سفر به زیارت اربعین برای مشمولان و سربازان، با وجود قوانین و مقررات مشخص، امکان‌پذیر است؛ اما نیازمند رعایت دقیق مراحل ثبت‌نام، دریافت مجوز و توجه به زمان‌بندی‌های اعلام شده است. خروج بدون مجوز نه تنها موجب مشکلات قانونی و محرومیت‌های متعدد می‌شود، بلکه می‌تواند مانع بهره‌مندی از این سفر معنوی گردد. اطلاع‌رسانی رسمی، مراجعه به سامانه‌های معتبر مانند سخا و سماح و همکاری با دفاتر پلیس +۱۰، مسیرهای اصلی برای اخذ مجوز قانونی و مطمئن خروج از کشور هستند. همچنین، در ایام اربعین، مشمولان غیرغایب نیازی به سپردن وثیقه ندارند و این تسهیلات به‌منظور تسهیل زیارت فراهم شده است. امید است این راهنمای کامل، کمک‌کننده و مشوق سفر معنوی شما به عتبات عالیات در اربعین حسینی باشد.
سوالات متداول سربازان درباره سفر اربعین
- آیا سرباز با امریه می‌تواند به اربعین برود؟
سربازانی که در خدمت امریه هستند، معمولاً باید با هماهنگی و تأیید سازمان مربوطه مجوز خروج دریافت کنند. بدون مجوز رسمی، خروج امکان‌پذیر نیست.
- کسی که وسط خدمت سربازیه چطور مجوز بگیرد؟
سربازان در حین خدمت باید از طریق فرماندهی محل خدمت و سامانه سخا، درخواست مجوز خروج بدهند. معمولاً این مجوزها با شرایط خاص و محدودیت‌های زمانی صادر می‌شود.
- کسی که غیبت داشته باشد چه باید کند؟
مشمولان غایب به‌صورت معمول اجازه خروج از کشور ندارند. برای سفر باید ابتدا وضعیت غیبت خود را در سازمان وظیفه عمومی تعیین و نسبت به رفع غیبت اقدام کنند.
- مشمولی که تازه کنکور داده چه شرایطی دارد؟
داوطلبانی که در حال آماده شدن برای ورود به دانشگاه و معافیت تحصیلی هستند، باید پس از ثبت‌نام در سامانه معافیت تحصیلی، درخواست خروج بدهند. تا زمان تأیید معافیت، مجوز خروج صادر نمی‌شود.
- معافیت موقت چطور؟
دارندگان معافیت موقت (مثلاً معافیت تحصیلی یا پزشکی) نیز باید مراحل ثبت‌نام در سامانه سخا و اخذ مجوز خروج را طی کنند. معافیت به تنهایی اجازه خروج را تضمین نمی‌کند.
