زیارت حرم امام حسین (ع) یکی از مهم‌ترین و مقدس‌ترین اعمال برای شیعیان و عاشقان اهل بیت است. یکی از سوالاتی که ممکن است برای زائران پیش آید این است که داخل ضریح امام حسین چه کسانی دفن هستند؟ شناخت مدفونان حرم نه‌تنها به افزایش آگاهی تاریخی و مذهبی کمک می‌کند، بلکه ارتباط معنوی زائر با امام حسین (ع) و یاران وفادارش را عمیق‌تر می‌کند. همچنین، برای کسانی که قصد زیارت دارند، آگاهی از این موضوع اهمیت بسیاری دارد؛ زیرا هر یک از مدفونان داستانی از فداکاری، وفاداری و عشق به اهل بیت را به همراه دارند و درس‌های بزرگی برای زندگی امروزی ارائه می‌دهند.
مدفونان داخل ضریح امام حسین (ع)
ابتدا به این پرسش، پاسخ می‌دهیم که داخل ضریح امام حسین چه کسانی دفن شده‌اند و سپس نقاط برجسته زندگی این شخصیت‌ها را بررسی خواهیم کرد.
حضرت علی اکبر
حضرت علی اکبر (ع)، فرزند بزرگ امام حسین (ع)، نماد جوانمردی، شجاعت و اخلاق نیکو در روز عاشورا بود. او به دلیل زیبایی، ادب و شجاعت بی‌نظیرش نزد مردم کربلا محبوبیت فراوان داشت و همیشه نمونه‌ای از شجاعت جوانان در رکاب اهل بیت بود. علی اکبر (ع) با شور و شجاعت تمام در میدان نبرد حاضر شد و با دشمنان پیکار کرد تا دفاع از حق را ادامه دهد. او در نهایت در رکاب پدرش به شهادت رسید و خون او یادآور وفاداری و فداکاری نسل جوان عاشورا است.
- حضرت علی اکبر در کنار پیکر مطهر امام حسین(ع)، دفن شده‌اند. براساس روایت‌ها ایشان در زیر پای سیدالشهدا(ع)، به خاک سپرده شدند.
حضرت علی اصغر
حضرت علی اصغر (ع)، نوزاد شش ماهه امام حسین (ع)، یکی از مظلوم‌ترین شهدای عاشورا است. تیر سه شعبه دشمن به قلب این کودک، داستانی جاودانه در تاریخ اسلام شد. امام حسین (ع) علی اصغر را در آغوش گرفت و با صدای بلند فریاد زد که چگونه دشمنان با یک کودک بی‌گناه رفتار می‌کنند. این صحنه، یکی از تلخ‌ترین و در عین حال الهام‌بخش‌ترین لحظات کربلا است. زائران با یاد او، ارزش وفاداری و ایثار حتی در سنین کم را درک می‌کنند.
- نقل است که حضرت علی اصغر بر روی سینه امام حسین(ع)، مدفون شده‌اند.
مدفونان داخل حرم امام حسین (ع)
حضرت علی اکبر و حضرت علی‌اصغر دو فرزند شهید در راه امام حسین (ع) کسانی هستند مرقد آنها داخل ضریح آن حضرت قرار دارد؛ علاوه‌براین، شخصیت‌های مهمی در خرم امام حسین(ع)، دفن شده‌اند که شناخت این بزرگان می‌تواند زیارتی آگاهانه‌تر را برایتان رقم بزند. در ادامه به معرفی این افراد مشهور می‌پردازیم.
حبیب بن مظاهر
حبیب بن مظاهر، از یاران قدیمی امیرالمومنین علی (ع) و یکی از برجسته‌ترین شخصیت‌های عاشورا بود. او با تجربه نظامی و شجاعت خود نقش حیاتی در دفاع از امام حسین (ع) داشت و درنهایت در میدان نبرد به شهادت رسید. قرارگرفتن قبر حبیب بن مظاهر در حرم امام حسین (ع) وفاداری و اخلاص او را نمایان می‌کند.
- محل مقبره: قسمت غربی رواق جنوبی حرم امام حسین(ع)
ابراهیم مجاب
ابراهیم مجاب، فرزند امام موسی کاظم(ع) است که نامیدن او به لقب «مجاب» به این خاطر است که او به امام حسین(ع) سلام داد و از جانب قبر ایشان، جواب سلامش را دریافت کرد. البته با وجود اینکه روایات، مرقد او را در حرم امام حسین(ع) می‌داند، اما دو زیارتگاه دیگر در شهرهای شیراز و بابلسر منتسب به او وجود دارد.
- محل مقبره: رواق غربی حرم امام حسین(ع)
عبدالله بن الحسن
عبدالله بن حسن بن علی، فرزند امام حسن مجتبی(ع)، در روز عاشورا در سنین نوجوانی و پیش از بلوغ به شهادت رسید. در منابع تاریخی آمده است که عبدالله در میدان نبرد، دست خود را برای دفاع از امام حسین(ع) جلوی ضربه شمشیر دشمن گرفت که منجر به قطع دستش شد و سپس با تیر حرمله بن کاهل اسدی به شهادت رسید. محل دقیق قبر او مشخص نیست؛ اما از روایات می‌توان برداشت کرد که در نزدیکی پیکر مطهر عمویش و همراه دیگر شهدای کربلا دفن شده است.
قاسم بن الحسن
قاسم بن حسن، فرزند امام حسن مجتبی(ع)، در کربلا در سن نوجوانی در رکاب عموی بزرگوارش امام حسین(ع) به شهادت رسید. او در شب عاشورا در پاسخ به امام حسین(ع) که از نظر او درباره مرگ پرسید، گفت: «مرگ در راه خدا برای من از عسل شیرین‌تر است». در روز عاشورا، قاسم به میدان رفت و پس از نبردی شجاعانه، توسط عمرو بن سعد بن نفیل ازدی به شهادت رسید.
امیرکبیر
آرامگاه امیرکبیر، صدراعظم بزرگ و اصلاح‌طلب ایران، در نزدیکی ضریح امام حسین (ع) قرار دارد. او به‌دست خائنین دربار در حمام فین کاشان دفن شد. اکنون قبر امیرکبیر در حجره‌ای روبه‌روی ضریح امام حسین(ع) قرار گرفته است. البته درحال حاضر، سنگ قبر امیرکبیر مشخص نیست و هم‌شکل با قسمت‌های دیگر سطح حرم شده است.
چندین تن از خاندان قاجار
در حرم امام حسین (ع)، آرامگاه چند تن از خاندان قاجار نیز وجود دارد. مظفرالدین‌شاه، محمدعلی‌شاه، احمدشاه، امیرعلی‌شاه و ظل‌السطان از پادشاهان و حاکمان قاجار هستند که در پیکرشان در حرم امام حسین(ع)، به خاک سپرده شده است.
آرامگاه شهدای کربلا
در منابع متقدم و گزارش‌های رسمی آستان حضرت سیدالشهدا(ع) ذکر شده است که پیکر جمعی شهدا (غیر از اجسادِ شناخته‌شده‌ای چون امام حسین(ع)، حضرت ابوالفضل(ع)، حضرت علی‌اکبر(ع) و علی‌اصغر(ع)) ابتدا در گودالی در پای قبر امام حسین(ع) دفن گردید و این محل در زاویه جنوب‌شرقی گنبد حرم تعیین شده است.
امروزه آن نقطه در داخل حرم امام حسین(ع) با یک اتاقک و صندوق و پنجره مشبک مشخص شده که دارای پنجره‌های نقره‌ای و کتیبه‌هایی شامل اسامی و زیارت‌نامه شهدای کربلا است. در روایت و سنت زیارتیِ مرسوم تفاوت کلیِ مکانی بین «بنی‌هاشم» و «دیگر صحابه و یاران» قائل نیستند.
شهدای بنی‌هاشم و یاران وفادار امام حسین(ع) در کربلا
- عثمان بن علی: از فرزندان امام علی(ع) و حضرت ام‌البنین، در کربلا و در رکاب امام حسین(ع) حضور داشت. او در روز عاشورا با شجاعت به میدان نبرد رفت و در دفاع از امام حسین(ع) به شهادت رسید. در زیارت‌نامه‌ها و منابع تاریخی، از او به‌عنوان یکی از شهدای بنی‌هاشم یاد شده است.
- جعفر بن علی: دیگر فرزند حضرت علی(ع) و حضرت ام‌البنین که در کربلا به شهادت رسید. او در روز عاشورا در میدان نبرد حضور داشت و پس از نبردی شجاعانه، جان خود را فدای امام حسین(ع) کرد.
- عبدالله بن علی: یکی دیگر از پسران امیرالمومنین(ع) و حضرت ام‌البنین که جزو یاران امام حسین(ع) به شمار می‌آید. در منابع تاریخی، از او به عنوان اولین شهید از میان برادران حضرت عباس(ع) یاد شده است.
- عون بن عبدالله بن جعفر: عون، فرزند عبدالله بن جعفر و زینب کبری(س) از خاندان بنی‌هاشم بود که در روز عاشورا با شجاعت در رکاب امام حسین(ع) جنگید و به شهادت رسید.
- محمد بن عبدالله بن جعفر: محمد، دیگر فرزند عبدالله بن جعفر و زینب کبری(س)، نوجوانی رشید از بنی‌هاشم بود که همراه برادرش عون در کربلا حاضر شد و در راه یاری امام حسین(ع) به شهادت رسید.
- زهیر بن قین بجلی: او در ابتدا در لشکر عمر بن سعد بود اما پس از برخورد با امام حسین(ع) دگرگون شد و به سپاه امام پیوست. زهیر فرمانده جناح راست سپاه امام شد و درنهایت با شجاعت بسیار در روز عاشورا به شهادت رسید.
- مسلم بن عوسجه اسدی: از یاران بزرگوار و کهن‌سال امام حسین(ع) و از بزرگان قبیلهٔ اسد بود. او از نخستین بیعت‌کنندگان در کوفه با مسلم بن عقیل بود و در کربلا به امام پیوست و پیش از شهادت به حبیب بن مظاهر وصیت کرد که دست از یاری امام برندارد. مسلم بن عوسجه در روز عاشورا در همان ابتدای نبرد به شهادت رسید.
سوالات متداول
۱ .داخل ضریح امام حسین چه کسانی دفن هستند؟
علاوه‌بر پیکر مطهر سیدالشهدا(ع)، حضرت علی اکبر و حضرت علی اصغر در کنار ایشان دفن شده‌اند.
۲. چه کسانی در حرم امام حسین دفن شده اند؟
افراد زیادی از خاندان بنی‌هاشم، حبیب‌بن مظاهر، شهدای کربلا، ابراهیم مجاب، امیرکبیر، بسیاری از شحصیت‌های دینی و شخصیت‌های تاریخی مانند خاندان قاجار در حرم امام حسین دفن هستند.
۳. آیا تمامی شهدای کربلا در ضریح امام حسین دفن شده‌اند؟
خیر؛ البته محل دقیق قبر این بزرگان مشخص نیست؛ اما ضریحی نمادین در نزدیکی ضریح امام حسین(ع)، برای شهدای کربلا، قرار گرفته است.
