بی‌شک زیارت سرزمین بهشتی کربلا و حرم امام حسین (ع)، فضائل و آداب فراوانی دارد. زیارتی که طبق روایات، گناهان را می‌آمرزد و انسان را از آتش جهنم دور می‌سازد؛ دعا را مستجاب می‌کند و رزق انسان را گسترش می‌دهد. در این مطلب، به بررسی آداب زیارت امام حسین (ع) خواهیم پرداخت؛ و تمامی آداب سفر به کربلا را شرح خواهیم داد. قطعاً برای آن دسته از زائرانی که برای اولین بار به کربلا مشرف می‌شوند، رعایت این آداب از اهمیت بیشتری برخوردار است. در ادامه برای فهم بهتر این آداب، آنها را به سه دسته آداب باطنی، آداب ظاهری و آداب عملی زیارت امام حسین، تقسیم‌بندی کرده‌ایم.
آداب باطنی زیارت امام حسین (ع)
آداب باطنی، همان، آدابی است که انسان باید با قلب و روح خود به‌جای آورد و خود را آماده زیارت امام حسین (ع) نماید. در ادامه برخی از این آداب را شرح خواهیم داد.
معرفت قلبی
داشتن معرفت، مرحله اول برای انجام هر کاری به شمار می‌آید. اینکه انسان بداند، امام حسین چه کسی بود و برای چه به شهادت رسید؟ هدف وی از جنگ با سپاهیان عمر بن سعد چه بود؟ چرا واقعهٔ عاشورا رخ داد و چه درس‌هایی باید از این اتفاق و جریان گرفت؟
این‌ها سوالاتی هستند که پاسخ به آن، معرفت واقعی انسان به امام حسین (ع) را سبب خواهد شد و این معرفت است که مقدمه‌ای برای ایجاد محبت بین انسان و اهل‌بیت است؛ همان‌طور‌که در حدیث ثقلین داریم که راه گمراه نشدن، پیروی از قرآن و اهل‌بیت است؛ و معرفت نسبت به امام حسین (ع)، به‌عنوان اهل‌بیت پیامبر (ع)، راه سعادت و دوری از ضلالت و گمراهی را به ما نشان خواهد داد.
اخلاص، حضور قلب و تواضع
هر چه اخلاص زائر در زیارت بیشتر باشد، از برکت و بهره‌مندی بیشتری از این زیارت برخوردار خواهد بود. درواقع اخلاص، شرط بهره‌گیری از هر عبادتی به شمار می‌آید و جزو مهم‌ترین آداب زیارت امام حسین (ع) محسوب می‌شود. نکته‌ای که در این میان وجود دارد، حضور قلب زائر هنگام عبادت است؛ این حضور قلب در محضر امام است که باعث می‌شود حقیقت و اصل زیارت، تحقق پیدا کند.
این موضوع، سبب خشوع و تواضع زائر نیز می‌شود. روایت داریم که از اعمال مستحب هنگام زیارت امام حسین (ع)، فرونتی و تواضع و راه رفتن مانند بنده ذلیل است؛ یعنی نباید خود را نسبت به کسانی که به‌سختی و مشقت خود را به کربلا می‌رسانند بزرگتر ببینیم و آنها را به‌چشم حقارت نگاه کنیم؛ درحالی‌که خودمان به‌آسانی و با وسایل نقلیه به کربلا راهی می‌شویم.
دراین‌باره، از اصحاب کهف نقل شده است: زمانی‌که به فکر خداپرستی افتاده بودند و به‌سبب کنار‌ه‌گیری از مردم در راه رفتن به غاری برای عبادت خدا، سوار بر اسب‌های خویش بودند، تملیخا به سایر اصحاب گفت: برادران، این راهی که می‌رویم، راه آخرت است؛ و باید بی‌ریا و با نداری و مسکنت این راه را بپیماییم. از اسب‌های خویش پیدا شوید و با پای پیاده بروید تا خداوند در کارتان فرج و گشایشی کند و به شما رحم کند.
بنابراین هرچه با فرونتی و تواضع بیشتری به زیارت قبر مطهر امام حسین مشرف شوید، مقام و منزلت بیشتری کسب خواهید کرد. از امام صادق (ع) در این خصوص آمده است: هرکس با پای پیاده به زیارت امام حسین (ع) مشرف شود، به‌تعداد هر قدم وی، خداوند برایش هزار حسنه می‌نویسد و هزار گناه از او را پاک می‌کند و هزار درجه در بهشت برایش بلند می‌کند؛ زمانی که به رود فرات رسیدی، غسل کرده و پابرهنه شو و همانند بنده‌ای خوار، راه برو.
شوق و حزن
یکی دیگر از آداب زیارت امام حسین، داشتن شوق و حزن برای زیارت آن حضرت است. چنان‌که گفتیم، هرچه معرفت انسان به امام بیشتر باشد، محبتش نیز نسبت به او، بیشتر می‌شود. همچنین هر چه محبت انسان بیشتر باشد، شوق و اشتیاق او برای زیارت آن حضرت، بیشتر خواهد شد.
در روایات داریم که هر کس با اشتیاق بیشتری به زیارت امام حسین (ع)، مشرف شود، جزو اصحاب ایشان قرار گرفته و در روز قیامت، زیر بیرق آن حضرت و در بهشت، همنشین ایشان خواهد بود.
در باب ادب حزن و اندوه نیز، روایاتی آمده است که زائر امام حسین (ع)، باید با قلبی اندوهگین به زیارت آن حضرت برود؛ چنان‌که امام صادق (ع) فرمودند: وقتی به زیارت امام حسین (ع) بروی، ایشان را حزن‌آلود، غمگین، گرسنه و تشنه و با موهایی ژولیده و غبار‌آلود زیارت کن که ایشان با این حال، به شهادت رسید.
توصیه می‌کنیم برای اطلاع از اعمال و آداب زیارت حرم حضرت علی (ع)، خواندن مطلب زیر را از دست ندهید.
آداب ظاهری زیارت امام حسین (ع)
گرچه مسائل باطنی نسبت به ظاهری، از اهمیت بسیار بیشتری برخوردار است، اما مسائل ظاهری نیز، جزئی از آداب زیارت امام حسین (ع) محسوب می‌شوند و در باطن نیز اثرگذار خواهد بود. در ادامه به معرفی و توضیح برخی از این آداب می‌پردازیم.
گرفتن غسل
غسل زیارت، علاوه‌بر پاک کردن ظاهر، سبب پاکی انسان از گناهانش نیز می‌شود. در روایات نیز بسیار آمده است که زائران امام حسین، پیش از زیارت، مستحب است غسل به‌جای آورند؛ آن هم در رود فرات. به عنوان مثال، از امام صادق (ع) نقل شده است: هر کس در آب فرات غسل به‌جای آورد و به زیارت قبر امام حسین (ع) برود، گناهانش پاک گردد، همان‌طوری که از مادر متولد شده است؛ هرچند گناهش، کبیره باشد.
سکوت
از امام صادق (ع) نقل است که زائر بهتر است هنگام زیارت امام حسین (ع) سکوت اختیار کند و به‌جز خیر، چیزی نگوید. منظور از خیر نیز، گفتن ذکر و خواندن دعا و زیارتنامه است.
آرامش
داشتن آرامش و وقار، یکی دیگر از آداب زیارت امام حسین (ع) است؛ یعنی زائر، عجله نکند و قدم‌هایش را کوتاه بردارد. البته این مورد را می‌توان جزو آداب باطنی زیارت محسوب کرد؛ چراکه آرامش امری درونی است و وجههٔ بیرونی دارد و باعث افزایش حضور قلب نیز می‌شود.
زینت نکردن
ظاهر زائر، باید متناسب با حضور در ساحت شهدا باشد؛ درواقع نه‌تنها نباید زینت کند، بلکه همان‌طور‌که پیش‌تر گفتیم، باید با ظاهری غم‌بار و چهره‌ای ژولیده، به زیارت امام حسین (ع) مشرف شود.
پوشیدن لباس پاکیزه
گرچه توصیه به زینت نکردن و استفاده نکردن از بوی خوش در آداب زیارت امام حسین (ع) آمده است، اما در برخی از روایات توصیه شده که زائر پس از گرفتن غسل، پاکیزه‌ترین لباس خود را بپوشد و سپس به زیارت سیدالشهدا (ع)، عازم شود.
آداب عملی زیارت امام حسین (ع)
درواقع این آداب، همان اعمال و آداب عملی زیارت امام حسین (ع) است که مستحب است هنگام زیارت انسان به‌جای آورد. در ادامه به تشریح این آداب می‌پردازیم.
اذل دخول
حرم امام حسین (ع)، همان خانه فرزند و خاندان پیغمبر است و شایسته نیست، بدون اجازه وارد خانه پیغمبر شد. از این رو، ادب حکم می‌کند که پیش از ورود به حرم ایشان، اذل دخول گفته شود و از خداوند، پیغمبر اکرم (ص)، و اهل‌بیت ایشان، اجازه گرفته شود.
به نقل از امام صادق، همین تضرع، اشک ریختن و خشوع دل، شرط صدور اجازه امام برای وارد شدن به حرم ایشان است. بنابراین شایسته است، اگر در این حالت وارد حرم امام حسین (ع) نشدید، مقداری تأمل و توقف نموده تا توفیق این حالات معنوی را کسب کنید و با رعایت آداب زیارت امام حسین (ع)، وارد حرم ایشان شوید.
ورود با پای راست
صفوان از امام صادق (ع) روایت کرده است که ایشان زائران را به رعایت این ادب توصیه کرده‌اند که با پای راست وارد حرم امام حسین (ع) شوید. درواقع پیش‌گذاشتن پای راست، جزو آداب ورود به اماکن مقدسه به شمار می‌آید.
همچنین در روایتی داریم که امام صادق (ع)، به یوسف کناسی فرمود که از درب شرقی، وارد حرم و منطقه حائر حسینی شود.
خواندن دعا و زیارتنامه
روایات بسیاری داریم که دعا در حرم امام حسین (ع)، بسیار فضلیت دارد و آن را باید غنیمت شمرد. خواندن دعاهایی همچون زیارت وارث، زیارت ناحیه مقدسه، زیارت عاشورا، زیارت رجبیه ازجمله زیارتنامه‌های سفارش‌شده در حرم امام حسین (ع) است.
برای آگاهی از سایر اعمال و زیارات حرم امام حسین (ع)، خواندن مطلب زیر را به شما توصیه می‌کنیم.
ثواب گریه بر امام حسین (ع)
درخصوص فضیلت گریستن بر حسین (ع)، روایات بسیاری آمده است و جزو آداب زیارت امام حسین (ع) محسوب می‌شود.
به عنوان مثال، از امیرالمومنین (ع) روایت است که روز قیامت هر دیده‌ای گریان و هر چشمی به‌واسطه نگرانی، بیدار است، مگر آن‌کس که خداوند بر او کرامت ورزیده باشد و بر حرمت‌شکنی که به حسین (ع) و خاندان پیامبر می‌شود، گریه کرده باشد.
در روایتی از امام باقر نیز داریم که هر کس برای شهادت امام حسین (ع)، صورتش گریان شود، خداوند در بهشت، غرفه‌هایی برای او آماده می‌کند که برای مدتی طولانی در آن اسکان خواهد داشت.
از امام صادق نیز روایت است که می‌فرمایند: گریه بر انسان مکروه است، مگر آنکه برای سیدالشهدا (ع)، باشد که دارای پاداش و اجر خداوند نیز خواهد بود.
