در کاروان‌های زیارتی کربلا، برنامه‌ای تحت عنوان زیارت دوره برای زائران چیده می‌شود که در آن، اعضای کاروان، به‌طور دسته‌جمعی به زیارت و بازدید از اماکن مقدس در شهرهای زیارتی عراق، مشرف می‌شوند. در این مطلب، به معرفی برنامه زیارت دوره، تور زیارتی کربلا سازمان حج و زیارت می‌پردازیم و جزئیات این برنامه و مزیت آن نسبت به کاروان‌های آزادبر را بررسی خواهیم کرد.
برنامه کلی سفر در کاروان‌های حج و زیارت
در سفرهای زیارتی عتبات عالیات، اقامت معمولاً به‌صورت ۶ و ۷ شب در نظر گرفته می‌شود.
در کاروان‌های ۷ شبی، معمولاً ۳ شب در نجف، ۳ شب در کربلا و ۱ شب در کاظمین اقامت خواهید داشت. البته تعداد روز‌های اسکان، به حالات زیر نیز، در برخی از کاروان‌ها وجود دارد.
– ۴ شب کربلا، ۲ شب نجف، ۱ شب کاظمین
– ۴ شب کربلا، ۳ شب نجف
– ۵ شب کربلا، ۲ شب نجف
در کاروان‌های ۶ شبی نیز، یا اسکان در کاظمین صورت نمی‌گیرد یا آنکه از تعداد روز‌های اقامت در نجف کاسته خواهد شد. البته اسکان نداشتن در کاظمین به‌معنای این نیست که به کاظمین، عزیمت نخواهید کرد! بلکه به‌صورت عبوری به آنجا مشرف خواهید شد.
توجه داشته باشید که ترتیب اقامت در این شهرهای زیارتی، یکسان نیست و هر نوع ترتیبی در کاروان‌های مختلف رخ خواهد داد. با این حال، اولین شهر اسکان در بیشتر کاروان‌ها نجف است.
زیارت دوره در کوفه و نجف
زائران پس از عزیمت به نجف، در هتل خود اسکان پیدا می‌کنند. در برنامه روز اول، مدیر کاروان از زائران می‌خواهد تا همگی برای زیارت دسته‌جمعی به حرم امیرالمومنین (ع) مشرف شوند. این برنامه بیشتر زائراولی‌ها اهمیت دارد؛ چراکه هم از مسیر تشرف از هتل به حرم آگاه خواهند شد و هم با توضیحات مدیر کاروان، از برنامه زیارت دوره و جاهای تاریخی و مذهبی نجف اطلاع پیدا می‌کنند.
در روز بعد معمولاً برنامه زیارت کوفه قرار می‌گیرد. با هماهنگی مدیر کاروان، با ون‌ها یا اتوبوس‌های خاص، به کوفه مشرف خواهید شد. مهم‌ترین برنامه در این شهر، زیارت مسجد کوفه است. مسجدی که فضائل و اسرار زیادی دارد و قبر ۳ نفر از یاران باوفای امام حسین (ع) یعنی مسلم بن عقیل، هانی بن عروه و مختار تقفی در آن قرار گرفته است. در نزدیکی این مسجد نیز، مرقد میثم تمار و کمی آن طرف‌تر، آرامگاه امامزاده ابراهیم غمر واقع شده است که معمولاً در این برنامه زیارت دوره کوفه، از آن بازدید می‌شود. مسجد سهله نیز، دیگر مکان مهم تاریخی است که در این برنامه زیارتی، به آن مشرف خواهید شد. البته بسیاری از کاروان‌ها، زیارت مسجد سهله را به روز آخر سفر و پیش از عزیمت به کربلا، موکول می‌کنند.
در خود نجف نیز، قبرستان وادی‌السلام قرار گرفته است و با توجه به نزدیکی آن به حرم مطهر، زائران به‌تنهایی نیز می‌تواند از این قبرستان بزرگ دیدن کنند. البته برخی از کاروان‌ها نیز، برای بازدید دسته‌جمعی از این قبرستان نیز، برنامه‌ریزی می‌کنند و زائران مختار خواهند بود که همراه کاروان، از این مکان دیدن کنند.
مسجد حنانه، قبر کمیل بن زیاد، مقام صافی صفا، کتابخانه علامه امینی، از دیگر جاهای زیارتی و دیدنی نجف محسوب می‌شود که جزو برنامه ثابت زیارت دوره عتبات عالیات سازمان حج و زیارت نیز و ممکن است در برخی از کاروان‌ها، جزو برنامه زیارتی سفر محسوب شود؛ در عین حال، به‌تنهایی هم می‌توانید به این اماکن مقدس، مشرف شوید.
زیارت دوره در کربلا
جاهای دیدنی که جزو برنامه زیارتی کاروان در کربلا محسوب می‌شود، اکثراً نزدیک حرم واقع شده است. کف‌العباس، خیمه‌گاه امام حسین (ع)، تل زینبیه، نهر علقمه و مقام صاحب الزمان (ع)، همگی از جاهای زیارتی هستند که فاصله کمی تا حرم دارند و بسته به برنامه مدیر کاروان، زائران به‌طور دسته‌جمعی یا انفرادی از آن دیدن می‌کنند. از دیگر اماکن دیدنی کربلا می‌توان به گودال قتلگاه و آرامگاه امیرکبیر و مرقد حبیب بن مظاهر اشاره کرد که در داخل حرم قرار گرفته است و زائران می‌توانند از آن دیدن کنند.
در شمال حرم حضرت ابوالفضل و سمت نهر فرات و مقام صاحب‌الزمان (ع)، بازار امام صادق (ع) قرار گرفته است که انتهای آن به مقام امام صادق (ع) می‌رسد؛ البته بازدید از این مکان، اختیاری است و جزو برنامه‌های زیارتی کاروان کربلا قرار ندارد. همچنین در مسیر تشرف به سمت کاظمین و در منطقه مسیب، آرامگاه طفلان مسلم قرار گرفته است که جزو زیارت دوره کاروان‌های کربلا محسوب می‌شود.
قابل ذکر است که همانند نجف، در روز نخست، زیارت دسته‌جمعی حرم امام حسین (ع) و حضرت ابوالفضل (ع) صورت می‌گیرد که تا مدیر کاروان، توضیحات لازم برای برنامه روز نخست و جاهای دیدنی کربلا را به زائران ارائه کند. همچنین زائران بتوانند از صحبت‌ها و نوای مداح یا روحانی کاروان بهره‌مند شوند. در بسیاری از کاروان‌ها، زائران به گروه‌های مختلف تقسیم می‌شوند تا دفعات بعدی، به‌صورت گروهی به حرم سید‌الشهدا مشرف شوند.
در مطلب زیر، درباره اعمال زیارتی کربلا، خواهید خواند.
زیارت دوره کاظمین و سامرا
همان‌طور‌که در بخش نخست گفتیم، در برخی از کاروان‌ها، اقامت در کاظمین صورت می‌گیرد و در برخی از آنها نیز به‌صورت عبوری در یکی از روز‌های اسکان در کربلا، یا قبل و بعد آن، انجام می‌گیرد. در زیارت دوره کاظمین، شما همراه کاروان، به حرم مطهر امام هفتم و نهم، امام موسی کاظم (ع) و امام جواد (ع) مشرف خواهید شد. سپس به سوی سامرا راهی خواهید شد. در مسیر کاظمین به سامرا و در منطقه بلده، آرامگاه فرزند امام هادی (ع) -سید محمد- قرار گرفته است که از آن زیارت می‌کنید. درنهایت پس از رسیدن به سامرا، به زیارت بارگاه مطهر امام هادی (ع) و امام حسن عسکری (ع) خواهید رفت.
جاهایی که در عراق از آن دیدن نمی‌کنید!
جاهای زیارت، تاریخی و گردشگری زیادی در عراق وجود دارد که در فرصت سفر به عتبات عالیات می‌توانید به‌صورت انفرادی از آن دیدن کنید و برخی از آنها نیز، احتمالاً نتوانید از آن بازدید کنید.
علاوه بر مکان‌هایی که در بخش‌های قبل گفتیم، خیابان محمدامین کربلا، زیباترین خیابان کربلا محسوب می‌شود که در نزدیکی خیمه‌گاه امام حسین (ع) و باب‌القبله قرار گرفته است. همچنین برای خرید سوغاتی، بازار سنتی کربلا، بازار لباس کربلا در خیابان سناتور و بازار امام صادق کربلا، یکی از گزینه‌های مناسب محسوب می‌شود.
از جاهای تاریخی عراق نیز می‌توان به طاق کسری و قبر سلمان فارسی، در نزدیکی بغداد و در شهر مدائن، ارگ اربیل در شهر اربیل عراق، قلعه اخیضر در جنوب‌غربی کربلا اشاره کرد.
شما می‌توانید برای اطلاع بیشتر از این جاهای گردشگری و زیارتی در عراق، به صفحه گردش و بازدید مجله رسم زیارت مراجعه کرده و با این مکان‌های ذکر‌شده آشنا شوید.
مزیت کاروان‌های حج و زیارت نسبت به آزادبر
برنامه زیارتی که در این مطلب گفتیم، جزو زیارت دوره کاروان‌های عتبات عالیات سازمان حج و زیارت به حساب می‌آید. در بسیاری از کاروان‌های آزادبر از تمامی این مکان‌های ذکر‌شده بازدید انجام نمی‌شود. یا آنکه مجبور به پرداخت هزینه اضافی برای بازدید از برخی از مکان‌ها چه به‌صورت شخصی و چه با کاروان خواهید شد. مثلاً بازدید از حرم کاظمین و عسکریین یا زیارت اماکن مقدسه در کوفه.
همچنین شما می‌توانید برای اطلاع از سایر تفاوت‌های کاروان‌های حج و زیارت با آزادبر، مطلب زیر را مطالعه کنید.
تفاوت کاروان‌های آزاد با حج و زیارت | چالش‌های تور کربلا آزادبر
