در کربلا دو مقام به نام کف العباس وجود دارد که یکی به محل قطع شدن دست راست و دیگری به محل دست چپ حضرت عباس (ع) منسوب است. مقام دست راست در محله باب بغداد و مقام دست چپ در منطقه باب الخان قرار دارد. این بناها در طول زمان تغییر کرده و به شکل امروزی درآمده‌اند؛ اما معماری آن‌ها چگونه است و چه اماکن زیارتی مهمی در اطرافشان قرار دارد؟ آیا واقعا دستان حضرت عباس در این محل دفن شده و سندیت تاریخی دارد؟ در ادامه، درباره این موضوعات صحبت خواهیم کرد.
کف العباس کجاست؟
کف العباس نام دو مکانی در کربلا است که دستان حضرت عباس (ع) در آن جا از بدن جدا شد و دفن گردید. حضرت ابوالضل (ع) در مسیر حرکت به سوی فرات، ابتدا دست راستش را قطع کردند و کمی جلوتر، دست چپش را نیز از دست داد. با وجود این جراحت سنگین، همچنان به تلاش خود برای رساندن آب ادامه داد. فاصله این دو محل دفن دستان حضرت عباس (ع) نشان دهنده آخرین لحظات مقاومت او در برابر دشمنان است. امروز این نقاط با عنوان کف یا کهف العباس شناخته می‌شوند و جایگاه ویژه‌ای در تاریخ واقعه عاشورا دارند.
نقشه کف العباس
در کربلا، دو مکان به نام مقام دست راست و دست چپ حضرت عباس (ع) وجود دارد که محل قطع شدن دستان ایشان در روز عاشورا هستند. این دو مقام در نقاط مختلفی از شهر قرار دارند و هرکدام تاریخچه خاصی دارند.
نقشه کف العباس دست راست
در نقشه زیر، موقعیت مکانی مقام دست راست حضرت عباس (ع) را مشاهده می‌کنید.
نقشه کف العباس دست چپ
در نقشه زیر، موقعیت مکانی مقام دست چپ حضرت ابوالفضل (ع) را می‌بینید.
مقام کف العباس دست راست
این مقام در نزدیکی حرم حضرت عباس (ع) و در محله باب بغداد در شمال شرقی حرم واقع شده است. این محل جایی است که دست راست حضرت عباس در روز عاشورا قطع شد و بر زمین افتاد. در کوچه‌ای به نام «الصخنی»، ضریحی برنزی در دیوار خانه‌ای نصب شده که روی آن تصویر دو ساعد بریده‌شده نقش بسته و نوشته‌ای نیز دارد که به قطع شدن دست حضرت در این محل اشاره دارد.
مقام کف العباس دست چپ
مقام کف العباس دست چپ حضرت ابوالفضل (ع) در منطقه باب الخان در جنوب شرقی حرم مطهر ایشان قرار دارد. در گذشته، این مقام یک پنجره کوچک برنزی بود که در دیوار خانه‌ای نصب شده بود، اما با توسعه خیابان از بین رفت و بعدها بنای جدیدی به جای آن ساخته شد.
عکس واقعی دست حضرت عباس
تا امروز هیچ تصویر واقعی از دست حضرت عباس (ع) وجود ندارد و آن چه در برخی منابع دیده می‌شود، صرفاً نقاشی‌ها یا بازسازی‌های نمادین است. دستان ایشان در روز عاشورا در محلی که به‌نام کف العباس شناخته می‌شود از بدن جدا شد و در دو نقطه مختلف در کربلا به خاک سپرده شد. این مکان‌ها امروزه با عنوان مقام دست راست و دست چپ حضرت عباس شناخته می‌شوند.
تاریخچه محل کف العباس در کربلا
مقام کف العباس دست راست حضرت در قرن سیزدهم هجری قمری، روی بقایای نهر قدیمی علقمه ساخته شد. در ابتدا، تنها یک پنجره یا ضریح برنزی در دیوار خانه‌ای قرار داشت که تصویر دو ساعد قطع شده روی آن حک شده بود. بالای این ضریح، کتیبه‌ای با تاریخ ۱۳۲۴ هجری قمری نصب شده بود.
مقام کف العباس دست چپ حضرت در سال ۱۳۲۷ هجری قمری، پس از آن که فردی در خواب نشانه‌ای از دستان جدا شده حضرت ابوالفضل (ع) دید، بنا شد. او بخشی از دیوار خانه خود را تخریب کرد و این محل را به عنوان یادبود ساخت. ابتدا، این مقام فقط یک پنجره کوچک برنزی در دیوار بود؛ اما با گسترش خیابان‌های اطراف، بنای اولیه از بین رفت و سازه‌ای جدید جایگزین آن شد.
معماری مقام کف العباس در کربلا
هر دو مقام کف العباس ساختاری سنتی دارند که ترکیبی از معماری اسلامی و طرح‌های بومی کربلا را به نمایش می‌گذارند. بنای مقام دست راست، مستطیلی شکل است و در نمای جنوبی سه پنجره بزرگ دارد. ضلع شرقی آن نیز یک پنجره مشبک مسی با قاب کاری و تزیینات کاشی دارد.
مقام دست چپ، هشت ضلعی طراحی شده و گنبدی کوچک با پوشش کاشی کاری سنتی روی آن قرار دارد. ورودی این بنا دری مسی به ارتفاع حدود دو متر است که روی آن نقوش اسلیمی و طرح‌های هندسی کار شده است. فضای داخلی این مقام‌ها ساده است؛ اما با کتیبه‌هایی از آیات و اسامی مقدس تزیین شده و نورپردازی داخلی نیز با ترکیبی از پنجره‌های مشبک و نور مصنوعی، حالتی معنوی و آرام‌بخش ایجاد کرده است.
آیا مقام کهف العباس در کربلا، سندیت تاریخی دارد؟
مقامهای منتسب به محل قطع شدن دستان حضرت عباس (ع) در کربلا، بیشتر جنبه نمادین دارند و مستندات تاریخی دقیقی درباره آن‌ها وجود ندارد. برخی مورخان معتقدند که این مقام‌ها بعدها ساخته شده و احتمالاً بر‌اساس باورهای مردم شکل گرفته‌اند. با این حال، کف العباس همچنان بهعنوان نشانه‌ای از رشادت و فداکاری حضرت عباس (ع) شناخته می‌شود. مقامهای کهف العباس بیشتر برای بزرگداشت این واقعه ساخته شده‌اند و شواهد قطعی درباره محل دقیق آن‌ها وجود ندارد.
مکان های زیارتی نزدیک کف العباس
در اطراف مقام های کف العباس، چندین مکان زیارتی قرار دارد که هر یک به بخشی از واقعه عاشورا مربوط است. این مکان‌های زیارتی فاصله کمی از یکدیگر دارند و زائران می‌توانند با طی مسافت کوتاهی از آن‌ها بازدید کنند. در ادامه، موقعیت هر کدام را نسبت به مقامهای کهف العباس توضیح می‌دهیم:
- حرم حضرت عباس (ع): مرقد مطهر حضرت عباس (ع) در نزدیکی مقامهای کف‌العباس و در سمت شرقی حرم امام حسین (ع) قرار گرفته است.
- حرم امام حسین (ع): این حرم مطهر در جنوب غربی مقامهای کف‌العباس قرار دارد و یکی از مهم‌ترین مکان‌های زیارتی شیعیان است. فاصله نزدیک آن به مقامهای کف‌العباس باعث می‌شود که زائران به راحتی از هر دو مکان دیدن کنند.
- خیمه‌گاه امام حسین (ع): در جنوب مقامهای کف‌العباس قرار گرفته و بهعنوان محل برپایی خیمه‌های کاروان امام حسین (ع) شناخته می‌شود. این مکان یادآور لحظات سخت و سرنوشت‌ساز شب و روز عاشوراست و اهمیت زیادی در بین زائران دارد.
- تل زینبیه: تل زینبیه در غرب مقامهای کف‌العباس قرار دارد و گفته می‌شود که حضرت زینب (س) از این نقطه، وقایع روز عاشورا را مشاهده کرده است. به دلیل موقعیت خاص تل زینبیه، این مکان از داخل صحن حرم امام حسین (ع) نیز مشاهده می‌شود.
- مقام امام صادق (ع): این مقام در بخش شمالی حرم امام حسین (ع) و در نزدیکی مقامهای کف‌العباس قرار دارد. گفته می‌شود که امام جعفر صادق (ع) هنگام زیارت کربلا در این محل توقف کرده‌اند.
فاصله کف العباس تا مکان‌های مهم
مقام های کف العباس در نزدیکی حرم مطهر حضرت عباس (ع) و حرم امام حسین (ع) قرار گرفته‌اند. این فواصل نشان می‌دهد که بیشتر مکان‌های زیارتی کربلا به یکدیگر نزدیک هستند و امکان زیارت آن‌ها در یک مسیر کوتاه فراهم شده است. در ادامه هر یک از مکان‌های مهم زیر را بررسی می‌کنیم:
- فاصله تا نهر علقمه: نهر علقمه، همان جایی است که حضرت عباس (ع) برای آوردن آب به سوی آن رفتند. این نهر در فاصله ۹۰۰ متری مقامهای کف‌العباس قرار دارد.
- فاصله تا قتلگاه امام حسین: قتلگاه محل شهادت امام حسین (ع) در نزدیکی حرم ایشان قرار دارد. این مکان حدود ۳۷۰ تا ۳۸۰ متر از نهر علقمه فاصله دارد.
- فاصله تا حرم حضرت عباس (ع): مقامهای کف‌العباس فاصله چندانی از حرم حضرت عباس (ع) ندارند و روبه‌روی درب ورودی حرم ایشان قرار گرفته است.
هتل های نزدیک مقام کف العباس در کربلا
برای زائرانی که به‌دنبال اقامت در نزدیکی مقام کف العباس و حرم ایشان هستند، گزینه‌های متنوعی از هتل‌های پنج‌ستاره لوکس تا هتل‌های اقتصادی و مقرون‌‌به‌‌صرفه وجود دارد. برخی از این هتل‌ها به‌دلیل موقعیت عالی و امکانات رفاهی مناسب، معروف هستند که در ادامه، آن‌ها را معرفی می‌کنیم:
هتل ۵ستاره بارون کربلا
یکی از بهترین هتل‌های کربلا که در نزدیکی حرم امام حسین (ع) و حضرت عباس (ع) قرار دارد. این هتل دارای امکاناتی همچون استخر، سونا، سالن بدنسازی و چندین رستوران با غذاهای بین‌المللی است. فضای لوکس و خدمات ویژه، این هتل را به انتخابی مناسب برای زائرانی تبدیل کرده که به دنبال اقامتی راحت و باکیفیت هستند.
هتل ۵ستاره کینگ کربلا
هتلی پنج ستاره با طراحی مدرن که در نزدیکی مسجد العباس و موزه حافظه اسلام قرار دارد. اتاق‌های این هتل به اینترنت رایگان، تهویه مطبوع و تلویزیون صفحه تخت مجهز هستند. رستوران‌های متنوع و خدمات شبانه روزی، این هتل را به گزینه‌ای ایده‌آل برای اقامت زائران تبدیل کرده است.
هتل ۵ستاره کورال کربلا
یک هتل چهارستاره با فضای آرام و طراحی داخلی زیبا که دارای ۱۸۷ اتاق و سوئیت است. این هتل امکاناتی مانند اینترنت رایگان، رستوران با منوی متنوع و خدمات ۲۴ ساعته ارائه می‌دهد. نزدیکی به اماکن زیارتی و امکانات رفاهی خوب، باعث شده که این هتل انتخاب بسیاری از زائران باشد.
هتل ۴ستاره لطیف کربلا
هتلی با طراحی سنتی که محیطی گرم و دلنشین دارد. این هتل با اتاق‌های مجهز، خدمات نظافت روزانه و پذیرایی با غذاهای محلی، تجربه‌ای راحت را برای مسافران فراهم می‌کند. نزدیکی به مقام کف العباس و بازارهای محلی از دیگر مزایای این هتل است.
هتل ۴ستاره الفادی کربلا
هتلی سه ستاره با اتاق‌های جمع‌وجور اما تمیز و امکانات اولیه مناسب است. این هتل گزینه‌ای اقتصادی برای زائرانی است که به دنبال مکانی راحت و مناسب در نزدیکی مقام کف العباس هستند. خدمات اینترنت رایگان و صبحانه سنتی از امکانات اصلی این هتل است.
هتل ۴ستاره دره الرسول
این هتل در فاصله ۴۰۰ متری از حرم امام حسین (ع) قرار دارد و یکی از گزینه‌های اقتصادی و مناسب برای زائران است. اتاق‌های آن ساده اما مجهز هستند و رستوران هتل نیز غذاهای سنتی و محلی ارائه می‌دهد.
سخن آخر
در این مطلب مقامهای منتسب به محل قطع شدن دستان حضرت عباس (ع) را بررسی کردیم که یکی در محله باب بغداد (مقام کف العباس دست راست) و دیگری در منطقه باب الخان (مقام کهف العباس دست چپ) قرار دارد. این مقام‌ها در نزدیکی حرم حضرت عباس (ع) و حرم امام حسین (ع) واقع شده‌اند و در اطراف آن‌ها اماکن زیارتی مهمی مانند تل زینبیه و خیمه‌گاه نیز قرار دارد. از نظر معماری، مقام دست راست به شکل بنایی مستطیل شکل با پنجره‌های مشبک مسی و کاشی‌کاری‌های سنتی ساخته شده؛ در‌حالی‌که مقام دست چپ، بنایی هشت ضلعی با گنبدی کاشی‌کاری‌شده و دری مسی دارد. این بناها در طول زمان تغییر کرده و بازسازی شده‌اند. برای زائرانی که قصد اقامت در نزدیکی این اماکن را دارند، هتل‌هایی مانند هتل بارون کربلا با امکانات لوکس و هتل دره‌الرسول بهعنوان گزینه‌ای اقتصادی در دسترس هستند که امکانات مناسبی به زائران کربلا ارائه می‌دهند.
