حرم امام علی (ع) در نجف اشرف، یکی از بزرگ‌ترین و مقدس‌ترین مراکز زیارتی برای مسلمانان جهان است. این مرقد شریف، متعلق به نخستین امام شیعیان و اولین مردی است که بر ایمان به پیامبر اسلام (ص) استوار بود. قبر ایشان نه‌تنها جایگاهی ویژه در تاریخ اسلام دارد، بلکه با ویژگی‌های خاص خود، توانسته در طول تاریخ همواره محل توجه و زیارت میلیون‌ها مسلمان از سراسر جهان باشد. اما این حرم مبارک، تنها یک مکان معمولی برای عبادت و زیارت نیست؛ بلکه در دل خود اسرار و عجایب بسیاری نهفته است که هر کدام داستان‌هایی شگفت‌انگیز از تاریخ و روحانیت این مکان مقدس را بیان می‌کنند. زیارت حرم امام علی (ع) برای هر مسلمان به‌ویژه شیعیان، یک تجربه روحانی و معنوی است. در این مقاله، به برخی از رازها و عجایب حرم امام علی (ع) می‌پردازیم که شاید بسیاری از شما تاکنون از آنها بی‌خبر بوده‌اید. این عجایب علاوه بر اینکه تاریخ و جایگاه ویژه حضرت علی (ع) را روشن می‌سازد، می‌تواند انگیزه‌ای باشد برای آن‌هایی که قصد زیارت این مکان مقدس را دارند و به‌دنبال اطلاعاتی عمیق‌تر و جذاب‌تر در مورد این مرقد شریف هستند.
مرقد اولین پیامبر بشر
حرم مطهر امام علی (ع) در نجف اشرف، فقط محل دفن امام اول شیعیان نیست؛ بلکه به‌عنوان مکانی مقدس، میزبان قبرحضرت آدم (ع)، نخستین پیامبر الهی است. این ویژگی، حرم امام علی (ع) را به یکی از مهم‌ترین و زیارتگاه‌های ویژه مسلمانان تبدیل کرده است.
بر اساس روایات معتبر، حضرت نوح (ع) پس از طوفان، تابوت حضرت آدم (ع) را از مکه به نجف منتقل کرد و در این مکان دفن نمود. این امر باعث شد تا حرم امام علی (ع) به‌عنوان محل دفن حضرت آدم (ع) نیز شناخته شود. آرامگاه حضرت آدم (ع) در داخل ضریح امام علی (ع) قرار دارد و به‌عنوان یکی از مکان‌های زیارتی مهم، مورد توجه زائران قرار می‌گیرد. این مکان با معماری خاص و فضای معنوی خود، محیطی مناسب برای عبادت و تفکر فراهم کرده است.
زائران محترم می‌توانند با برنامه‌ریزی مناسب، از این مکان مقدس بازدید کرده و از برکات معنوی آن بهره‌مند شوند. توجه به آداب زیارت و احترام به مکان‌های مقدس، از جمله نکات مهمی است که باید مدنظر قرار گیرد.
انگور ضریح حرم امام علی (ع)
ضریح مطهر امام علی (ع) در نجف اشرف، با نقش‌های زیبا و معانی عمیق، یکی از شاهکارهای هنری و معنوی جهان اسلام است. یکی از ویژگی‌های برجسته این ضریح، نقش‌های انگور است که در بخش‌های مختلف آن به چشم می‌خورد. نقش انگور بر روی ضریح امام علی (ع) دارای معانی و دلایل متعددی است:
- نمادی از برکت و کرامت: انگور به‌عنوان میوه‌ای با فواید فراوان، نمادی از برکت و کرامت است. این ویژگی‌ها با شخصیت حضرت علی (ع) که منبع برکت و کرامت برای مسلمانان است، هم‌خوانی دارد.
- ارتباط با حضرت علی (ع) به‌عنوان ساقی کوثر: حضرت علی (ع) به‌عنوان ساقی کوثر شناخته می‌شوند. نقش انگور بر روی ضریح، اشاره‌ای به این ویژگی حضرت دارد.
- تأثیر هنر هندی: برخی منابع اشاره می‌کنند که ضریح امام علی (ع) توسط هنرمندان هندی ساخته شده است و در هنر هندی، استفاده از نقش‌های انگور مرسوم است.
نقش انگور بر روی ضریح امام علی (ع) نه‌تنها از نظر هنری جذاب است، بلکه برای زائران معنای عمیقی دارد. این نقش‌ها یادآور برکت و کرامت حضرت علی (ع) هستند و زائران با مشاهده آنها، به یاد فضائل و ویژگی‌های حضرت می‌افتند.
جای انگشت روی ضریح حضرت علی (ع)
از دیگر عجایب حرم امام علی (ع) می‌توان به جای انگشت روی ضریح ایشان اشاره کرد. در داخل ضریح مطهر امام علی (ع) در نجف اشرف، نشانه‌ای به نام «موضع الاصبعَین» یا «جایگاه دو انگشت» وجود دارد که با داستانی معجزه‌آسا پیوند خورده است. بر اساس روایات معتبر، زمانی که حضرت علی (ع) در قبر شریف خود آرامیده بودند، فردی به نام «مرّة بن قیس» قصد داشت به قبر حضرت جسارت کند. در این هنگام، دو انگشت مبارک حضرت از قبر بیرون آمد و او را به دو نیم کرد. این معجزه در میان شیعیان بسیار مشهور است و در اشعار شاعران بزرگی مانند فردوسی و سنایی نیز به آن اشاره شده است.
این نشانه در داخل ضریح، روی ضلع جنوبی صندوقچه چوبی، مقابل صورت حضرت، قرار دارد. این مکان به‌عنوان یادبودی از آن معجزه، مورد توجه زائران قرار دارد. موضع الاصبعَین نه‌تنها یادآور معجزه‌ای بزرگ است، بلکه نشان‌دهنده قدرت و کرامت حضرت علی (ع) می‌باشد. زائران با مشاهده این نشانه، به یاد فضائل و ویژگی‌های حضرت می‌افتند و ارتباطی معنوی با آن حضرت برقرار می‌کنند.
چرا حرم امام علی (ع) پرچم ندارد؟
یکی از ویژگی‌های جالب و متفاوت این مکان، نبودن پرچم بر روی گنبد حرم حضرت علی است. برخلاف سایر حرم‌های ائمه معصومین (ع) که بر روی گنبد آنها پرچم‌هایی با رنگ‌های مختلف نصب می‌شود، در حرم امام علی (ع) هیچ پرچمی مشاهده نمی‌شود. این موضوع سوالاتی را در میان زائران و علاقه‌مندان به تاریخ اسلام ایجاد کرده است.
در اسلام، نصب پرچم بر گنبد حرم‌ها معمولاً به‌عنوان نمادی از حرکت در جهت خونخواهی یا پیگیری عدالت است. این پرچم‌ها، به‌ویژه در حرم‌های ائمه معصومین (ع)، می‌توانند نمادهایی از فداکاری، شهادت و دفاع از حق باشند. اما در مورد حرم امام علی (ع)، فلسفه خاصی وجود دارد که از نصب پرچم بر گنبد جلوگیری می‌کند.
پس از شهادت امام علی (ع) توسط ابن ملجم مرادی، خونخواهی ایشان از سوی فرزند بزرگوارشان، امام حسن (ع) انجام گرفت. در نتیجه، نیاز به نصب پرچم در حرم امام علی (ع) به‌عنوان نمادی از خونخواهی احساس نمی‌شد.
سرکه شدن شراب در حرم امام علی(ع)
یکی از معروف‌ترین داستان‌ها در ارتباط با این معجزه، به نادرشاه افشار برمی‌گردد و یکی از عجایب حرم امام علی (ع) محسوب می‌شود. بر‌اساس برخی از منابع تاریخی، نادرشاه در زمان سفر خود به عراق، شرابی را به همراه داشت. هنگامی که به نزدیکی حرم امام علی (ع) رسید، او از شراب خود نوشید، اما بلافاصله تغییر طعم آن را متوجه شد. شراب به سرکه تبدیل شده بود.
این اتفاق به عنوان یک معجزه الهی و نشان از کرامت امام علی (ع) در آن زمان شناخته شد. این معجزه به قدری بر نادرشاه تأثیر گذاشت که او تصمیم گرفت از ارادت‌مندان امیرالمومنین شود و حرم امام علی (ع) را با طلا مزین کند. این واقعه در تاریخ به عنوان یکی از تأثیرگذارترین لحظات در مسیر پذیرش امام علی (ع) به عنوان امام اول شیعیان شناخته می‌شود.
این معجزه به شکلی نمادین نشان می‌دهد که امام علی (ع) نه‌تنها در دنیای مادی بلکه در بُعد معنوی نیز تأثیرگذار است. بر‌اساس بسیاری از تفاسیر، تبدیل شراب به سرکه نمادی از این است که امام علی (ع) می‌تواند هر چیزی را از آلودگی‌ها پاک کند و آن را به چیزی نیکو و مفید تبدیل کند.
ناودان طلا حرم امام علی (ع)
ناودان طلا یا «میزاب الذهب» در حرم مطهر امام علی (ع) در نجف اشرف، یکی از ویژگی‌های منحصر به فرد این مکان مقدس است که توجه بسیاری از زائران را جلب می‌کند. ناودان طلا در میانه طاق «ایوان ناودان طلا» و روبه‌روی ایوان مقبره سید محمد سعید حبوبی قرار دارد. این ایوان از سمت جنوبی دیوار صحن به حرم مطهر امام علی (ع) مشرف است و مقابل ایوان جنوبی بزرگ که مزار «سید سعید الحبوبی» است، واقع شده است. ارتفاع ایوان ناودان طلا ۱۰.۵ متر، عرض آن ۶ متر و عمق آن حدود ۳.۲۵ متر است.
ناودان طلا در سال ۱۱۵۶ هجری قمری به دستور نادرشاه افشار ساخته شد. این ناودان از طلای خالص ساخته شده و طول آن مطابق با شمار ابجدیِ نام «علی»، عرض آن در یک سوی مطابق شمار معصومان (ع) و در سوی دیگر برابر با شمار پنج تن آل عبا (ع) است. هنگامی که باران می‌بارد، آب از این ناودان سرازیر می‌شود و برخی از زائران برای تبرک، زیر آن جمع می‌شوند و با آبی که از آن فرو می‌ریزد، خود را متبرک می‌کنند. این آب با غبار گنبد مخلوط شده و به‌عنوان آب متبرک شناخته می‌شود.
امامی که مرقد حضرت علی را زیارت نکرده است
در تاریخ اسلام، امامان معصوم (ع) همواره به زیارت مرقد مطهر امام علی (ع) در نجف اشرف می‌پرداختند. با این حال، امام رضا (ع) به دلیل شرایط خاص زمانی و مکانی، نتوانست به زیارت مرقد پدر بزرگوارش برود.
دلایل زیارت نکردن حرم حضرت علی (ع) توسط امام رضا (ع):
- فاصله جغرافیایی: امام رضا (ع) در مدینه منوره زندگی می‌کرد و فاصله زیادی تا نجف اشرف داشت. این مسافت طولانی و دشواری‌های سفر در آن زمان، امکان زیارت را برای ایشان محدود می‌کرد.
- شرایط سیاسی: در دوران امام رضا (ع)، شرایط سیاسی و امنیتی منطقه به‌گونه‌ای بود که سفرهای طولانی و آشکار برای اهل بیت (ع) دشوار و گاهی خطرناک بود.
- امامت در خراسان: پس از دعوت مأمون عباسی، امام رضا (ع) به خراسان رفت و در آنجا اقامت گزید. این تغییر مکان، امکان سفر به نجف را برای ایشان محدودتر کرد.
دفن حضرت علی در چشم حضرت آدم (ع)
در تاریخ اسلام، روایات متعددی درباره دفن حضرت علی (ع) و ارتباط آن با حضرت آدم (ع) وجود دارد. بر اساس برخی از این روایات، قبر حضرت علی (ع) در مکانی واقع شده است که پیش‌تر حضرت آدم (ع) دفن شده بودند .امام صادق (ع) در این باره می‌فرمایند: هرگاه خواستی به زیارت امیرالمؤمنین (ع) بروی، بدان که در آنجا استخوان‌های حضرت آدم (ع)، بدن حضرت نوح (ع) و جسم حضرت علی (ع) دفن شده‌اند. این روایت یکی از مهم‌ترین عجایب حرم امام علی (ع)، به شمار می‌رود.
کندن قبر حضرت علی (ع) توسط حضرت نوح
یکی از عجایب مرتبط با حرم مطهر حضرت علی (ع)، ماجرای تاریخی و معنوی مربوط به قبر ایشان است. بر اساس روایات اسلامی و منابع تاریخی معتبر، حضرت نوح (ع) به دستور خداوند، قبر حضرت علی (ع) را در منطقه‌ای که امروزه به نجف اشرف معروف است، حفر کرد. این ماجرا به دوران پیش از طوفان نوح بازمی‌گردد.
حضرت نوح (ع) که از پیامبران اولوالعزم بود، پس از دریافت وحی الهی مبنی بر وقوع طوفان عظیم، به انجام دستورهای الهی مشغول شد. یکی از این دستورات، تعیین مکانی مقدس برای دفن شخصیت بزرگی از اولیای الهی در آینده بود. خداوند به حضرت نوح (ع) خبر داد که این مکان در آینده، آرامگاه وصی پیامبر خاتم، حضرت علی بن ابی‌طالب (ع)، خواهد بود. حضرت نوح (ع) با توجه به این مأموریت الهی، در منطقه کنونی نجف، قبر را حفر کرد و آن مکان را مقدس شمرد.
این روایت نشان‌دهنده جایگاه والا و معنوی حضرت علی (ع) است که حتی پیامبران پیشین به ایشان ارادت داشته‌اند و دستور الهی برای آماده‌سازی آرامگاه ایشان پیش از تولدشان صادر شده است.
تاج طلایی گنبد حرم امام علی (ع)
تاج گنبد حرم امام علی (ع) یکی از نمادهای برجسته این مکان مقدس است که تاریخچه‌ای پرفراز و نشیب دارد. این تاج شامل دستی به‌نشانه پنج تن آل عبا و چهارده شعاع نور به‌نشانه چهارده معصوم (ع) است. حدود ۲۸۰ سال پیش، نادرشاه افشار پس از فتح هند و به‌منظور ادای نذر خود، به زیارت عتبات مقدسه در عراق مشرف شد. او در نجف دستور داد گنبد و گلدسته‌های حرم امیرالمؤمنین علی (ع) را با طلا تزیین کنند و بر بالای گنبد، خورشیدی طلایی با چهارده شعاع نور و دستی در بالا به‌عنوان بیعت در غدیر خم نصب نمایند.
این تاج برای قرن‌ها بر فراز گنبد حرم علوی قرار داشت تا اینکه در دوران حکومت صدام حسین، به دستور او این اثر ارزشمند مصادره شد. پس از سقوط رژیم بعث، با تلاش‌های تولیت آستان مقدس علوی، این تاج بازسازی و در مکان اصلی خود نصب گردید.
در بالای سرگل طلایی گنبد، تاجی طلایی به‌عنوان نمادی اعتقادی الهام‌گرفته از اندیشه اهل‌بیت (ع) قرار داده شده که شامل یک لبه مدور است که از آن چهارده پرتو می‌درخشد؛ این پرتوها نماد چهارده معصوم هستند. بالای لبه مدور، کف دستی قرار دارد که آیه «وَ یَدُ اللَّهِ فَوْقَ أَیْدِیهِمْ» (دست خدا بالای دست‌های آنان است) در آن نوشته شده است. این نماد به مفهوم علامت کف دست به پنج تن آل عبا (ع) و بیعت با امیرالمؤمنین (ع) اشاره دارد. این تاج طلایی نه‌تنها به‌عنوان یک اثر هنری و تاریخی، بلکه به‌عنوان نمادی از ارادت و عشق مسلمانان به اهل‌بیت (ع) شناخته می‌شود و هر ساله زائران بسیاری را به خود جذب می‌کند.
برای آشنایی بیشتر با اعمال مستحب و توصیه‌شده هنگام زیارت حرم مطهر حضرت علی (ع)، می‌توانید به صفحه اعمال حرم امیرالمؤمنین مراجعه کنید و اطلاعات جامع‌تری در این زمینه کسب کنید.
مسجد کوفه، یکی دیگر از مکان‌های شگفت‌انگیز در نزدیکی حرم امام علی (ع) است. درباره اسرار مسجد کوفه، در مطلب زیر بخوانید.
خیلی جالب بود ممنونم