در کشور عراق و شهر سامرا، گوهر درخشانی از شکوه و ایمان نهفته است؛ حرم امام هادی(ع) و امام حسن عسکری(ع) که به حرم عسکریین شهرت دارد. این شهر نه‌فقط آرامگاه دو تن از معصومین بزرگوار است، بلکه خاستگاه نور امام زمان (عج) است. گلدسته‌های باشکوه و گنبد طلایی حرم، نشانی از روشنی و مقاومت در مقابل تاریکی و ظلم است. زیارت حرم پدر و جد بزرگوار حضرت مهدی(عج)، سفری روحانی به اعماق تاریخ شیعه و تجلی‌گاه توسل به اهل بیت و خاندان پیامبر (ص) است.
حرم امام هادی و امام حسن عسکری کجاست؟
امام هادی (ع) و امام حسن عسکری (ع)، امام دهم و یازدهم شیعیان، پس از شهادت در منزلشان در شهر سامرا به خاک سپرده شدند.
این خانه را امام هادی (ع)، سال‌ها قبل از دلیل بن یعقوب نصرانی خریده بود. پس از دفن امامان عسکریین در این خانه، منزل آن‌ها تا سال 328 هجری قمری همچنان دست‌نخورده باقی ماند. تنها پنجره‌ای در بیرون از خانه نصب شده بود تا مردم از طریق این پنجره به زیارت امامان مشرف شوند. عاشقان اهل‌بیت براساس سروده محمد سماوی، ناصرالدوله حمدانی، از حاکمان آل حمدان را اولین فردی می‌دانند که در سال 328 هجری قمری، آرامگاه دو امام بزرگوار را تعمیر نمود. پس از آن نیز در دوره‌های گوناگون، حاکمان مختلفی حرم عسکرین را تعمیر و بازسازی کردند.
جریان تخریب حرم امام حسن عسکری و امام هادی (علیهما‌السلام)
در سال‌های 1384 و 1386 شمسی، حرم امامان عسکرین طی عملیات تروریستی گروه‌های تکفیری منفجر شد. این اقدام، بازتاب زیادی از سوی مراجع تقلید و شیعیان سراسر جهان داشت. طی این عملیات، کاشی کاری‌های تزئینی و گنبد حرم با پوشش آجری و طلاکاری فرو ریخت. تنها بدنه اصلی حرم، دیوارها و پایه‌های گنبد باقی ماندند.
پس از این حادثه، ستاد بازسازی عتبات عالیات ایران طی سال‌های 1389 تا 1394، حرم امام حسن عسکری (ع) و امام هادی (ع) را کاملاً بازسازی نمود. در بازسازی حرم، خشت‌های گنبد مجدداً ساخته و طلاکاری شدند. ساخت ضریح جدید نیز با نظارت سیدجواد شهرستانی نماینده آیت‌الله سیستانی در ایران انجام گرفت.
اعمال زیارتی حرم عسکریین
ابن قولویه، از برخی از ائمه اطهار روایت کرده که فرموده‌اند: «هرگاه قصد زیارت امام هادى(علیه السلام) و امام عسکرى(علیه السلام) را نمودى بعد از غسل زیارت اگر به قبر آن دو بزرگوار رسیدى، کنار قبر و اگر رسیدن به کنار قبر برایت ممکن نشد، پشت شبکهاى که در دیوار مقابل قبر نصب شده بایست و بگو:
«السَّلامُ عَلَیْکُمَا یَا وَلِیَّیِ اللَّهِ السَّلامُ عَلَیْکُمَا یَا حُجَّتَیِ اللَّهِ السَّلامُ عَلَیْکُمَا یَا نُورَیِ اللَّهِ فِی ظُلُمَاتِ الْأَرْضِ السَّلامُ عَلَیْکُمَا یَا مَنْ بَدَا لِلَّهِ فِی شَأْنِکُمَا أَتَیْتُکُمَا زَائِراً عَارِفاً بِحَقِّکُمَا مُعَادِیاً لِأَعْدَائِکُمَا مُوَالِیاً لِأَوْلِیَائِکُمَا…؛ سلام بر شما دو ولى خدا، سلام بر شما دو حجت خداوند، سلام بر شما دو نور پروردگار در تاریکی‌هاى زمین، سلام بر شما که خداوند ارادهاش را در مورد شما آشکار کرد، براى زیارت به درگاهتان آمدهام؛ در‌حالى‌که آشناى به حقتان و دشمن دشمنانتان و دوستدار دوستانتان هستم».
سپس برای خودت و والدینت دعا کن و هر دعایی که خواستی بخوان. پس از اتمام دعا، دو رکعت نماز زیارت در حرم مطهر دو امام بزرگوار بجا آور و هر چه که دوست داری از خداوند بزرگ طلب کن. هنگامی که خواستی با امام هادی (ع) و امام حسن عسکری (ع) وداع کنی نیز نزدیک قبر آن دو بزرگوار بایست و بگو:
«السَّلاَمُ عَلَیْکُمَا یَا وَلِیَّیِ اللَّهِ أَسْتَوْدِعُکُمَا اللَّهَ وَ أَقْرَأُ عَلَیْکُمَا السَّلاَمَ آمَنَّا بِاللَّهِ وَ بِالرَّسُولِ وَ بِمَا جِئْتُمَا بِهِ وَ دَلَلْتُمَا عَلَیْهِ اللَّهُمَّ اکْتُبْنَا مَعَ الشَّاهِدِینَ؛ سلام بر شما اى دو ولى خدا، شما را به خدا مى‌سپارم و بر شما درود مىفرستم، به خدا و رسولش و به آنچه شما آورده و به آن راهنمایى نموده‌اید ایمان داریم، خدایا ما را در زمره گواهان ثبت فرما». سپس از درگاه خداوند متعال درخواست کرده و توفیق زیارت مجدد امامان بزرگوار را مسألت نما و آنچه را که دوست داری درخواست کنید تا ان‌شاءالله برآورده شود.
نحوه شهادت امام هادی (ع)
دوران امامت امام هادی (ع)، حدود 33 سال به طول انجامید که 13 سال از آن در مدینه سپری شد. امام هادی در طول امامت خود از سوی 6 خلیفه عباسی رنج و محنت بسیاری کشید. محبوبیت زیادی که امام در سال‌های امامت خود نزد مردم به دست آورد، موجب شد که دولتمردان عباسی احساس خطر کنند.
برای مثال، بریحه عباسی نامه ای به متوکل نوشت و گفت: «اگر تسلط بر حرمین شریفین را می‌خواهی، علی بن محمد (علیه‌السّلام) را از این شهر بیرون کن، زیرا او مردم را به سوی خود فرا خوانده و عدهٔ بسیاری نیز دعوتش را پذیرفته‌اند.» عباسیان که از رهبری شیعه و شورش مردم بر ضد خود می‌ترسیدند، در سال 243 قمری امام را از مدینه به سامرا تبعید نمودند. سرانجام توطئه دشمنان امام هادی (ع) به ثمر رسید و ایشان به دستور «معتز» و سم «معتمد»، مسموم شده و به شهادت رسیدند.
نحوه شهادت امام حسن عسکری(ع)
امام حسن عسکری (ع) فرزند امام هادی (ع) و پدر امام‌زمان (عج) بود که به‌مدت 6 سال امامت شیعیان را برعهده داشت. خلفای عباسی برای تحت نظارت قرار دادن ائمه و جلوگیری از فعالیت‌های فکری و سیاسی، آن‌ها را از مدینه به سامرا تبعید می‌کردند. امام حسن عسکری(ع) تقریباً تمام طول عمرشان را در محله عسکر سامرا در تبعید یا زندان بود و به همین خاطر به عسکری معروف شد.
ایشان در طی دوران امامت، با ایجاد تشکیلات مخفی، پیروان خود را سازماندهی می‌کرد. براساس منابع شیعه، حکومت عباسی در طی دوران امامت امام حسن عسکری (ع)، در صدد یافتن فرزندی به نام مهدی (عج) از ایشان بود. ازاین‌رو، تولد امام زمان (عج) به‌صورت مخفی نگه داشته شد و جز چند تن از یاران نزدیک امام، هیچ‌کس ایشان را ندید.
کینه و عداوتی که معتمد عباسی از امام داشت، باعث شد که تصمیم به قتل آن حضرت بگیرد و ایشان را با زهر به شهادت رساند. امام زمان(عج) نیز پس از شهادت پدرش به غیبت صغری رفت و طی این مدت از طریق چهار نایب خاص با شیعیان ارتباط داشت. از سال 329 هجری قمری نیز ارتباط او با نایبان خاص و مردم قطع شد و ایشان به غیبت کبری رفتند.
چه کسانی در سامرا دفن هستند؟
بر اساس بیانات ذبیح‌الله محلاتی در کتاب مآثر الکبراء فی تاریخ سامرا، علاوه‌بر امام حسن عسکری(ع) و امام هادی(ع) این افراد نیز در حرم عسکریین دفن شده‌اند:
- مادر امام عسکری (ع)
- نرجس مادر حضرت مهدی (عج)
- حکیمه دختر امام جواد (ع)
- حسین بن علی الهادی، برادر امام عسکری (ع)
- مادر امام هادی (سمانه مغربیه)
- جعفر کذاب
- ابوهاشم جعفری از نواده‌های جعفر طیار
دیدنی های اطراف حرم عسکریین
در حرم امام هادی (ع) و امام حسن عسکری (ع) علاوه‌بر قبور این دو بزرگوار، مکان‌های زیارتی و دیدنی دیگری نیز وجود دارد که اشاره مختصری به آنان می‌کنیم.
- مرقد نرجس خاتون و حکیمه خاتون
- سرداب مقدس یا سرداب غیبت امام‌زمان (عج)
- مسجد جامع سامرا
- مسجد جامع ابودلف
- مرقد ابراهیم ابن مالک‌اشتر
- مرقد حسین ابن الهادی فرزند امام هادی (ع)
- امامزاده سید محمد فرزند امام هادی (ع)
هتل های نزدیک حرم عسکریین در سامرا
به‌دلیل مسائل امنیتی که در سامرا وجود دارد، بهتر است زائران در این شهر توقف نکنند. درواقع این شهر از نظر هتل‌داری وضعیت مطلوبی ندارد. درصورتی‌که تمایل به اسکان دارید، می‌توانید در مسافرخانه‌هایی مانند دهوک، الاوصیا و شط‌العرب اقامت نمایید.
به‌طور‌کلی، پیشنهاد ما این است که تنها برای زیارت به این شهر بیایید و برای اسکان در سایر شهرهای زیارتی بمانید. چنانچه به هر دلیلی خواستید در سامرا یک شب توقف کنید، می‌توانید در حرم امامان معصوم(ع) یا در ایام اربعین در موکب‌ها استراحت کنید.
جمع‌بندی
حرم عسکرین آرامگاه مطهر دو امام معصوم شیعه، امام هادی (ع)، امام حسن عسکری (ع) و همچنین محل زندگی حضرت ولیعصر (عج) است. این دو امام به‌دلیل محبوبیت زیاد نزد مردم، از‌سوی خلفای عباسی آزار و اذیت زیادی را متحمل شدند. امام حسن عسکری به‌دلیل وضعیت دشوار آن زمان و جست‌وجوی خلفای عباسی برای یافتن مهدی موعود، ولادت آن حضرت را مخفی نگه داشتند. به همین دلیل، عموم مردم پس از شهادت ایشان، فرزند و جانشین امام را نمی‌شناختند. امام هادی (ع) و امام حسن عسکری (ع) پس از سال‌ها مبارزه با جور حاکمان عباسی و گذران عمرشان در اسارت و تبعید، سرانجام با دسیسه‌چینی با زهر به شهادت رسیدند و پیکر مطهرشان در شهر سامرا به خاک سپرده شد.
شما می‌توانید برای آگاهی از حرم امام کاظم(ع) و حرم امام جواد (ع) مطلب زیر را مطالعه کنید.
حرم امام موسی کاظم (ع) و امام جواد (ع) | راهنمای زیارت حرم کاظمین + عکس
