زائران عتبات عالیات در سفر زیارتی خود به عراق، چند روزی را مهمان امیرالمومنین (ع) در شهر نجف می‌شوند. به زیارت آن حضرت مشرف شده و از امکان زیارتی در نجف و کوفه، بازدید می‌کند. یکی از مسائل مهم در هنگام زیارت اماکن مقدسی همچون حرم ائمه اطهار، دانستن آداب و اعمال زیارتی این مکان‌هاست. از زمانی که قصد زیارت کردید تا زمان زیارت و سپس وداع و خروج، اعمال و آدابی، سفارش شده است که هرچقدر بیشتر رعایت شود، بهرمندی بیشتری نیز از این زیارت خواهید داشت. در این مطلب از مجله رسم زیارت، همراه باشید تا به ذکر اعمال و ادعیه حرم حضرت علی (ع) بپردازیم و آداب زیارت امام علی (ع) را شرح دهیم.
پیش از خواندن این مطلب، پیشنهاد می‌کنیم با اعمال زیارت امام حسین (ع) نیز آشنا شوید.
فضلیت زیارت امیرالمومنین علی (ع)
درباره ثواب و برکات زیارت قبر حضرت علی (ع)، در روایات بسیار آمده است. احادیثی که از پاداش حج و عمره و پاداش شهید، باز شدن درب‌های آسمان، آمرزش گناهان، زیارت و شفاعت پیامبر، سخن به میان می‌آورند.
به‌عنوان مثال در حدیثی از پیامبر (ص) داریم که به امام حسن فرمودند: هر کس من یا پدرت (امیرالمومنین (ع)) را در زمان حیات یا مرگ، زیارت کند، حق خدا بر گردنم است که او را در روز جزا ملاقات کنم و از عذاب گناهانش، نجاتش دهم. در حدیثی دیگر از امام صادق آمده است که هر کس جدم حضرت امیر (ع) را درحالی‌که به حق بودنش واقف است، زیارت کند، برای هر قدم او، یک حج مقبول و یک عمره نیکو خواهند نوشت؛ و هر گام سواره یا پیاده‌ای که در این مسیر غبارآلود شود، آتش جهنم را از او دور می‌کند.
آداب زیارتی حرم امام علی (ع)
زیارت امامان آداب خاصی دارد که در روایات به‌طورکلی به آن اشاره شده است. در این بخش نیز به شرح این آداب می‌پردازیم.
- در اسلام، پیش از عبادت، طهارت اهمیت دارد. از این رو، گرفتن غسل مستحبی و وضو پیش از زیارت امام، سفارش شده است؛ توصیه‌ای که اگر به قصد قربت باشد، سبب صفای روح نیز خواهد شد.
- پوشیدن لباس پاکیزه و نو و معطر کردن خویش (به‌جز در زیارت امام حسین (ع))
- دوری کردن از سخن بیهوده، جدال و بحث‌های خصمانه
- حضور قلب و تواضع
- خواندن اذن دخول
- سجده شکر و بوسیدن اشیاء مقدس (مانند درب و ضریح) جهت ابزار علاقه و نشان دادن محبت
- تکبیر گفتن (بزرگی یاد کردن خدا) هنگام دیدن قبر امام
- خواندن زیارتنامه های معتبر، به‌حالت ایستاده و رو به ضریح مطهر
- به‌جای آوردن ادب پس از زیارت و پرهیز از شتاب در خروج از حرم
درباره آداب زیارت امام حسین (ع) در مطلب زیر، بیشتر بخوانید.
شرح زیارت امیرالمومنین علی (ع)
از امام هادی (ع) نقل است که وقتی نزد حضرت امیر (ع) می‌رسی، بگو:
السَّلامُ عَلَیْکَ یَا وَلِیَّ اللهِ أَنْتَ أَوَّلُ مَظْلُومٍ وَ أَوَّلُ مَنْ غُصِبَ حَقُّهُ صَبَرْتَ وَ احْتَسَبْتَ حَتَّى أَتَاکَ الْیَقِینُ فَأَشْهَدُ أَنَّکَ لَقِیتَ اللهَ وَ أَنْتَ شَهِیدٌ عَذَّبَ اللهُ قَاتِلَکَ بِأَنْوَاعِ الْعَذَابِ وَ جَدَّدَ عَلَیْهِ الْعَذَابَ جِئْتُکَ عَارِفا بِحَقِّکَ مُسْتَبْصِرا بِشَأْنِکَ مُعَادِیا لِأَعْدَائِکَ وَ مَنْ ظَلَمَکَ أَلْقَى عَلَى ذَلِکَ رَبِّی إِنْ شَاءَ اللهُ یَا وَلِیَّ اللهِ إِنَّ لِی ذُنُوبا کَثِیرَةً فَاشْفَعْ لِی إِلَى رَبِّکَ فَإِنَّ لَکَ عِنْدَ اللهِ مَقَاما مَعْلُوما وَ إِنَّ لَکَ عِنْدَ اللهِ جَاها وَ شَفَاعَةً وَ قَدْ قَالَ اللهُ تَعَالَى وَ لا یَشْفَعُونَ اِلّا لِمَنِ ارْتَضَى
ادعیه دیگری نیز در خصوص زیارت امیرالمومنین (ع)، آمده است که در بخش‌های بعد به ذکر آن می‌پردازیم.
در حرم امام علی (ع)، چه دعایی بخوانیم؟
برای خواندن بهترین دعا در حرم امیرالمومنین علی (ع)، علاوه‌بر متن زیارت امیرالمومنین از امام صادق (ع)، هفت شرح دعا، به‌عنوان زیارتنامه مطلقه امام علی (ع) نقل شده است که دومی آن، به زیارت امین‌الله نیز مشهور است (با مراجعه به متن کتاب کامل الزیارات ابن قولویه، این زیارات را می‌خوانید).
علاوه‌براین، خواندن زیارت علقمه و زیارت جامعه کبیره نیز در حرم حضرت علی (ع) سفارش شده است. همچنین در ایام مناسبتی همچون روز زیارتی آن حضرت، روز غدیر، ۱۷ ربیع‌الاول و شب مبعث نیز، زیارت‌نامه‌هایی نقل شده است.
قابل ذکر است که حضرت امیر (ع)، با معارف والایی که داشتند، دعاها و مناجات مختلفی را از خود برای نسل شیعه به‌جای گذاشتند؛ مناجات شعبانیه، دعای کمیل، دعای عشرات، مناجات منظوم و مناجات امیرالمومنین در مسجد کوفه، ازجمله این ادعیه هستند که درکنار عمق معنایی والا و مفاهیم زیبای آن، حس و حال معنوی خاصی به انسان منتقل می‌کند.
روز زیارتی حضرت علی (ع)
در روایات، روز یکشنبه را به‌عنوان روز زیارتی حضرت امیرالمومنین علی (ع) و حضرت فاطمه (س)، ذکر کرده‌اند. متن زیات امام علی (ع) در این روز، بدین شرح است.
السَّلَامُ عَلَى الشَّجَرَةِ النَّبَوِيَّةِ، وَ الدَّوْحَةِ الْهَاشِمِيَّةِ، الْمُضِيئَةِ الْمُثْمِرَةِ بِالنُّبُوَّةِ، الْمُونِعَةِ بِالْإِمَامَةِ. السَّلَامُ عَلَيْكَ، وَ عَلَى ضَجِيعَيْكَ آدَمَ وَ نُوحٍ، السَّلَامُ عَلَيْكَ وَ عَلَى أَهْلِ بَيْتِكَ الطَّيِّبِينَ الطَّاهِرِينَ، السَّلَامُ عَلَيْكَ وَ عَلَى الْمَلَائِكَةِ الْمُحْدِقِينَ بِكَ وَ الْحَافِّينَ بِقَبْرِكَ. يَا مَوْلَايَ يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ، هَذَا يَوْمُ الْأَحَدِ، وَ هُوَ يَوْمُكَ وَ بِاسْمِكَ، وَ أَنَا ضَيْفُكَ فِيهِ وَ جَارُكَ، فَأَضِفْنِي يَا مَوْلَايَ وَ أَجِرْنِي، فَإِنَّكَ كَرِيمٌ تُحِبُّ الضِّيَافَةَ، وَ مَأْمُورٌ بِالْإِجَارَةِ، فَافْعَلْ مَا رَغِبْتُ إِلَيْكَ فِيهِ وَ رَجَوْتُهُ مِنْكَ، بِمَنْزِلَتِكَ وَ آلِ بَيْتِكَ عِنْدَ اللَّهِ، وَ بِمَنْزِلَتِهِ عِنْدَكُمْ، وَ بِحَقِّ ابْنِ عَمِّكَ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ وَ عَلَيْكُمْ أَجْمَعِينَ.
زیارت امام علی (ع) در روز عید غدیر
در روایات نقل است که در روز عید غیر، زیارت امیرالمومنین (ع)، سفارش شده است؛ به‌طوری‌که از امام رضا (ع) نقل است که به ابن‌ابی نصر فرمود که هرکجا باشی، در روز عید غدیر، نزد مرقد امیرالمومنین (ع) حاضر شو. متن زیارتنامه سفارش‌شده در این روز، همان زیارت امین‌الله یا زیارت مختصه دوم حضرت امیر (ع) است. در بعضی نقل‌قول‌‌ها، خواندن زیارت مختصه اول امام علی (ع)، نیز توصیه شده است.
زیارت حضرت امیر (ع) در روز ولادت پیامبر (۱۷ ربیع‌الاول)
در روایتی از امام صادق (ع)، زیارت امیرالمومنین (ع) در روز ولادت پیامبر اکرم (ص) سفارش شده است؛ جایی‌که شیخ مفید و سیدبن طاووس روایت کرده‌اند که امام صادق (ع) به محمد بن مسلم ثقفی، توصیه کرد که وقتی در این روز به مرقد حضرت علی (ع) مشرف می‌شوی، پیش‌تر غسل زیارت کن و لباس پاکیزه بپوش؛ همچنین زیارتی را به این بزرگوار تعلیم داده‌اند. سپس از خواندن این زیارت، ۶ رکعت نماز به‌جای بیاور. دو رکعت نماز برای حضرت علی (ع)، دو رکعت نماز برای حضرت آدم (ع) و دو رکعت برای حضرت نوح (ع).
آیا می‌دانید حضرت آدم در ضریح امام علی (ع)، دفن شده‌اند؟ توصیه می‌کنیم حتماً مطلب زیر را بخوانید.
زیارت رجبیه؛ زیارت حضرت امیرالمومنین (ع) در شب مبعث
خواندن زیارت رجبیه، در ماه رجب در حرم امامان سفارش شده است. طبق فرمودهٔ شیخ طوسی، این زیارتنامه، از امام زمان (ع) صادر شده است و خواندن آن هنگام زیارت امیرالمومنین (ع) در شب و روز مبعث پیامبر (ص)، یعنی ۲۷ ماه رجب، توصیه شده است.
نماز زیارت امام علی (ع)
نماز زیارت حرم حضرت علی (ع)، ۶ رکعت نماز است که دو رکعت نماز آن به‌عنوان نماز زیارت امیرالمومنین (ع)، دو رکعت برای زیارت حضرت آدم و دو رکعت دیگر برای زیارت حضرت نوح (ع) است. کیفیت اقامه این نماز به‌‌این‌صورت است که در رکعت اول پس از حمد، سوره الرحمن و در رکعت دوم بعد از حمد، سوره یس را قرائت کنید؛ پس از نماز نیز، تسبیحات حضرت زهرا (س) به‌جای آوردید؛ از خداوند طلب آمرزش کرده و برای برآورده شدن حاجات خود دعا کنید.
چه کسانی در حرم امیرالمومنین دفن هستند؟
علاوه‌بر قبر حضرت آدم و نوح (ع) که در ضریح مطهر حضرت امیرالمومنین (ع) قرار گرفته است، در حرم مطهر امام علی (ع)، شخصیت‌های تاریخی و مذهبی همچون علامه حلی، شیخ انصاری، آخوند خراسانی، مقدس اردبیلی، آیت‌الله بهبهانی، شیخ مرتضی انصاری و میزای نائینی دفن هستند.
سخن آخر
در این مطلب، به بررسی اعمال زیارت حرم امیرالمومنین پرداختیم. آداب زیارت امام علی (ع) را بیان کردیم و ادعیه و زیارتنامه‌های منسوب به حضرت امیر (ع) را بررسی کردیم. اگر شما جزو کسانی هستید که قصد سفر به عتبات عالیات را دارید، می‌توانید از طریق رسم زیارت، اقدام به رزرو کاروان کربلا خود کنید. در رسم زیارت، تمامی تور‌های ارائه‌شده، زیر نظر سازمان حج و زیارت است؛ درنتیجه با خیال راحت، می‌توانید نسبت به ثبت‌نام در این کاروان‌ها، اقدام کنید.
درباره اعمال مسجد کوفه چه می‌دانید؟ در مطلب زیر، با اعمال زیارتی مسجد پرفضیلت کوفه، بیشتر آشنا شوید.
