مسجد کوفه یکی از مساجد بزرگ در تاریخ شیعه به شمار میآید. این مسجد را منزلگاه حضرت آدم دانسته‌اند و از آن به‌عنوان محلی که کشتی نوح (ص) در آنجا ساخته شده است، یاد کرده‌اند. در ادامه بیشتر با فضیلت این مسجد آشنا خواهید شد و جزئیات اعمال مسجد کوفه به ترتیب که مرسوم است، بیان خواهیم کرد. مسجد کوفه جایی است که به‌عنوان برنامه ثابت و پرطرفدار در زیارت دوره در کاروان زیارتی کربلا سازمان حج و زیات، بازدید می‌شود.
دربارهٔ اسرار مسجد کوفه چه می‌دانید؟ در این مطلب با عجایب مسجد کوفه آشنا شوید.
اهمیت مسجد کوفه چیست؟
همانطورکه گفته شد این مسجد محل اسکان یا عبادت پیامبران و معصومین بسیاری بوده است. از منزلگاه حضرت آدم تا محل ساخت کشتی نوح. همچنین کشتی نوح در این مکان به گل نشسته است و نوح (ص)، تابوتی از استخوان‌های جدش آدم (ع) را در پشت این مسجد به خاک سپرده است. از این مسجد به‌عنوان سکونتگاه حضرت ادریس نیز یاد شده است. ازطرفی حضرت ابراهیم (ع) در این محل، به عبادت می‌پرداخته است.
در مطلب زیر، بیشتر درباره قبر حضرت آدم (ع) بخوانید.
فضیلت مسجد کوفه
از فضیلت این مسجد همین را بس که برطبق روایات یکی از باغ‌های بهشت به شمار میآید. امام صادق نیز درخصوص فضیلت این مسجد می‌فرمایند، اگر من نزدیک این مسجد بودم، هزگز یک نماز را در خارج از این مسجد اقامه نمی‌کردم.
نماز واجب در این مسجد، ثوابی برابر حج تمتع دارد و ثواب نماز نافله نیز همچون حج عمره یاد شده است. از طرفی، اقامه هر رکعت نماز در این مسجد را برابر با هفتاد نماز جماعت ذکر کرده‌اند.
اعمال مسجد کوفه به ترتیب
در این بخش به‌ترتیب اعمالی که در مسجد کوفه باید ادا شوند را آورده‌ایم. از ورود به شهر کوفه گرفته تا خواندن دعا و نماز در هر مقام این مسجد.
اعمال ورود به شهر کوفه
ابن طاووس روایت کرده است که وقتی به شهر کوفه رسیدی این دعا را بخوانید.
بِسْمِ اللّٰهِ، وَبِاللّٰهِ، وَفِي سَبِيلِ اللّٰهِ، وَعَلَىٰ مِلَّةِ رَسُولِ اللّٰهِ صَلَّى اللّٰهُ عَلَيْهِ وَآلِهِ، اللّٰهُمَّ أَنْزِلْنِي مُنْزَلاً مُبارَكاً وَأَنْتَ خَيْرُ الْمُنْزِلِينَ.
اعمال ورود به مسجد کوفه
اول آنکه بهتر است از بین درب‌های مسجد کوفه، از باب الثعبان یا همان باب الفیل وارد شوید. جریان نام‌گذاری این باب به زمانی برمی‌گردد که امیرالمومنین بر منبر حضور داشتند و یکی از جنیان به شکل اژدها، از این درب وارد مسجد کوفه می‌شود و پس از پرسیدن سوالی و شنیدن جواب آن، دوباره از همین درب، خارج می‌شود.
بنا به این معجزه حضرت، این درب به باب‌الثعبان معروف می‌شود. اما این مسئله برای معاویه سنگین تلقی شده و از این رو، دستور می‌دهد فیلی را برای مدتی در کنار این درب ببندند؛ این کار باعث شد به‌مرور زمان از این درب به باب‌الفیل یاد شود.
این دعا را هنگام عزیمت به مسجد کوفه زمزمه کنید: اللَّهُ أَكْبَرُ وَ لا إِلَهَ إِلا اللَّهُ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَ سُبْحَانَ اللَّهِ.
پس از رسیدن به مسجد در کنار باب‌العثبان می‌ایستید و به پیامبر اکرم (ص)، امیرالمومنین علی (ع)، حضرت آدم (ع)، حضرت ابراهیم (ع) و اسماعیل (ع) و حضرت نوح سلام می‌دهید. شرح سلام در بحارالانوار نقل شده است و در مفاتیح الجنان نیز آمده است. پس از وارد شدن نیز دعایی در مفاتیح آمده است که خواندن آن توصیه می‌شود.
اعمال مقام حضرت ابراهیم (ع)
اولین مرحله از اعمال مسجد کوفه زیارت مقام حضرت ابراهیم (ع) است. مقامی که در نزدیکی باب‌الانماط قرار داشته و روبه‌رو ستون پنجم مسجد کوفه است.
اعمال این مقام به این ترتیب است که یک نماز چهار رکعتی می‌خوانید که در دو رکعت آن سوره حمد و توحید را قرائت می‌کنید و در دو رکعت بعد، سوره حمد را با سوره قدر می‌خوانید. پس از تمام شدن نماز، تسبیحات حضرت زهرا (ع) را بهجای می‌آورید.
درنهایت این‌گونه سلام می‌دهید: السَّلامُ عَلَى عِبَادِ اللَّهِ الصَّالِحِينَ الرَّاشِدِينَ الَّذِينَ أَذْهَبَ اللَّهُ عَنْهُمُ الرِّجْسَ وَ طَهَّرَهُمْ تَطْهِيرا وَ جَعَلَهُمْ أَنْبِيَاءَ مُرْسَلِينَ وَ حُجَّةً عَلَى الْخَلْقِ أَجْمَعِينَ وَ سَلامٌ عَلَى الْمُرْسَلِينَ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ ذَلِكَ تَقْدِيرُ الْعَزِيزِ الْعَلِيمِ.
و هفت مرتبه می‌گویید: سَلامٌ عَلَى نُوحٍ فِي الْعَالَمِينَ. در ادامه نیز دعایی در مفاتیح در اعمال مسجد کوفه در این مقام آمده است.
اعمال مقام دکه القضا
دکه‌القضا، مقامی است که برخی از اقوال مشهور چون شیخ عباس قمی، می‌گویند این مقام در آخرین مرحله از اعمال مسجد کوفه، زیارت می‌شود. اما در کتاب مفاتیح الجنان و مصباح الزائر پس از مقام ابراهیم (ع) آورده شده است.
دکه‌القضا مکانی در کوفه است که حضرت علی (ع) بر روی آن می‌نشستند و به قضاوت می‌پرداختند.
نماز دو رکعتی در این مقام همچون نماز صبح خوانده می‌شود و پس از اتمام نماز تسبیحات حضرت زهرا (س) قرائت می‌شود.
اعمال مقام بیت‌الطشت
در این مقام متصل است به مقام قبلی یعنی دکه‌القضا. دو رکعت نماز نیز در این محل خوانده می‌شود و تسبیحات حضرت فاطمه (ع) ادا می‌شود. در رکعت اول نماز سوره حمد و توحید و در رکعت بعدی توصیه می‌شود سوره حمد با کافرون خوانده شود.
در فضیلت و آداب این دو مقام نیز، در مفاتیح‌الجنان دعاهای ذکر شده است که خواندن آن در این مکان به‌عنوان یکی از اعمال مسجد کوفه، ثواب زیادی دارد.
اعمال مقام دکه‌المعراج
چرایی نام‌گذاری این مقام، این است که پیامبر در شب معراج خود، از خداوند اجازه می‌خواهد و در این مسجد فرود میآید و دو رکعت نماز در وسط مسجد کوفه بهجای می‌آورد.
در رکعت اول نماز این مقام، سوره حمد و توحید قرائت شده و در رکعت دوم آن، سوره حمد با سوره کافرون خوانده می‌شود. درنهایت با تسبیحات اربعه و خواندن این دعا، اعمال مسجد کوفه در دکه‌المعراج تمام شده و تا به مقام حضرت آدم برسیم.
اللَّهُمَّ أَنْتَ السَّلامُ وَ مِنْكَ السَّلامُ وَ إِلَيْكَ يَعُودُ السَّلامُ وَ دَارُكَ دَارُ السَّلامِ حَيِّنَا رَبَّنَا مِنْكَ بِالسَّلامِ اللَّهُمَّ إِنِّي صَلَّيْتُ هَذِهِ الصَّلاةَ ابْتِغَاءَ رَحْمَتِكَ وَ رِضْوَانِكَ وَ مَغْفِرَتِكَ وَ تَعْظِيما لِمَسْجِدِكَ اللَّهُمَّ فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ ارْفَعْهَا فِي عِلِّيِّينَ وَ تَقَبَّلْهَا مِنِّي يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ.
اعمال مقام حضرت آدم (ع)؛ اعمال ستون هفتم
درخصوص این باب، اعمال فراوانی ذکر شده است که می‌توانید کامل آن را در مفاتیح الجنان مطالعه کنید. این مقامی است که خداوند متعال در آن، توفیق توبه و بازگشت حضرت آدم را به او عطا کرده است.
در این مقام، چهار رکعت نماز اقامه می‌کنید؛ به‌نحوی که در رکعت اول و سوم، سوره حمد و قدر را می‌خوانید و در رکعت دوم و چهارم، سوره حمد و توحید را قرائت می‌کنید و پس از فراغت از نماز، تسبیحات حضرت زهرا را بهجای می‌آوردی و اعمالی که شرح آن در مفاتیح آمده است.
احادیث زیادی از فضیلت ستون هفتم آمده است. شیخ کلینی روایتی نقل می‌کند که امیرالمومنین رو به این ستون و در نزدیک آن می‌ایستاد و نماز اقامه می‌کرد؛ فاصله بین حضرت علی (ع) و ستون، تنها به‌قدر عبوری بُزی از آنجا بود. روایتی نیز داریم که هر شب ۶۰هزار فرشته از آسمان فرود می‌آیند و در کنار ستون هفتم نماز می‌گذارند.
اعمال مقام جبرئیل؛ اعمال ستون پنجم
یکی از مقام‌های برجسته همانند ستون هفتم، این مقام است که به مقام جبرئیل مشهور شده است. البته روایت است که حضرت ابراهیم (ع) و امام حسن مجتبی (ع) نیز در این محل نماز گزارده‌اند.
نمازی که به‌عنوان یکی از اعمال مسجد کوفه بهجای آورده می‌شود نیز، همچون نماز صبح است و پس از سلام نماز، تسبیحات حضرت زهرا (س) خوانده می‌شود.
اعمال مقام حضرت زین‌العابدین (ع)؛ اعمال ستون سوم
مقام امام سجاد در نزدیکی باب الکنده، که البته بسته شده، قرار گرفته است. در این مقام نیز دو رکعت نماز همانند نماز صبح بهجای می‌آورید و سپس تسیبحات حضرت زهرا (س) را می‌خوانید.
مقام امام سجاد (ع) از طرف قبله برابر با دکه امیرالمومنین قرار گرفته است و مستحب است که برای خواندن نماز، به‌اندازه ۵ ذراع (حدود ۵ متر) دور از از این ستون، فاصله بگیرید.
اعمال مقام نوح (ع)؛ باب الفرج
اعمال و دعاهای این مقام نیز شرحی طولانی دارد که در مفاتیح الجنان آمده است. باب‌الفرج که به مقام حضرت نوح (ع) مشهور است، دو طریقه در اقامه نماز در آن آمده است. یکی، نمازی چهار رکعتی که در هر رکعت پس از سوره حمد، هر سوره‌ای که می‌خواهید قرائت می‌کنید. یکی دیگر یک نمازی دو رکعتی است؛ با این تفاوت که پس از سلام نماز، صورت خود را به طرف راست، چپ و سپس پیشانی خود را بر روی زمین گذاشته و دعاهایی که در مفاتیح آمده است را می‌خوانید.
اعمال محراب امیرالمومنین (ع)
محراب حضرت علی (ع) یا همان محل ضربت خوردن ایشان در مسجد کوفه در شب ۱۹ ماه رمضان است. در این مکان نیز، خواندن دو رکعت نماز، مستحب است. همچنین توصیه می‌شود که مناجات حضرت علی در مسجد کوفه را نیز در این محل بخوانید.
اعمال مقام امام صادق (ع)
مقام امام جعفر صادق (ع) در نزدیکی آرامگاه مسلم بن عقیل واقع شده است. اعمال این مقام، آخرین اعمال مسجد کوفه به شمار میآید که در آن دو رکعت نماز بهجای آورده شده و سپس تسبیحات حضرت زهرا (س) خوانده می‌شود. البته همانطورکه پیش‌تر گفتیم، در قول مشهوری آمده است که اعمال دکه‌القضا و بیت‌الطشت بعد از مقام امام صادق و در آخر اعمال مسجد کوفه به جای آورده می‌شود که شما می‌توانید به این ترتیب نیز عمل کنید.
اگر هنوز به زیارت حرم امام حسین (ع) مشرف نشده‌اید، پیشنهاد می‌کنیم حتماً اعمال و آداب زیارت امام حسین را در مطلب زیر بخوانید تا بهترین بهره را از این سفر داشته باشید.
مناجات امیرالمومنین در مسجد کوفه
یکی از دعاهای زیبایی که به حضرت علی (ع) منسوب شده است، مناجات ایشان در مسجد کوفه است. مناجاتی که در ماه مبارک رمضان نیز، خواندن آن خالی از لطف نیست. این مناجات دو بخش و ۳۲ فراز دارد.
مناجات امیرالمومنین در مسجد کوفه، با عبارت «اللهم انی اسئلک الامان» آغاز می‌شود؛ سپس ایشان ۲۳ صفت از خداوند را پس از گفتن «مولای یا مولای» صدا می‌زند و باعث می‌شود حس و حال خاص و دلنشینی به مخاطب منتقل شود.
برخی از عالمان شیعی، این دعا را جزو اعمال مسجد کوفه دانسته‌اند؛ البته سندی بر این سخنشان ذکر نکرده‌اند.
نماز حاجت در مسجد کوفه
نمازی از امام صادق (ع) نقل شده است که ایشان می‌فرمایند که با خواندن این نماز در مسجد کوفه، هر حاجتی که از خداوند داشته باشید، برآورده و مستجاب خواهد شد.
کیفیت خواندن این نماز به‌شکلی است که دو رکعت است و در هر رکعت، پس از خواندن سورهٔ حمد، هفت سورهٔ فلق، ناس، توحید، کافرون، نصر، قدر، اعلی را می‌خوانید. پس از اتمام نماز، تسبیحات حضرت زهرا بخوانید و حاجات خود را از خداوند طلب کنید.
مسجد کوفه چند رکعت نماز دارد؟
همانطورکه اعمال هر مقام از مسجد کوفه را بیان کردیم، در کل بین ۲۰ تا ۳۰ رکعت نماز در این مسجد به‌عنوان اعمال مسجد کوفه خوانده می‌شود.
نماز مسجد کوفه چند رکعت است؟
مسجد کوفه سومین مسجد مقدس دنیا پس از مسجد الحرام و مسجد الاقصی است؛ در این مساجد به‌علاوه پیرامون حرم امام حسین (ع)، ۴ مکانی هستند که مسافرانی که قصد ۱۰ روز نکرده‌اند هم، می‌تواند در آنجا نماز خود را کامل بخوانند. البته این موضوع بنا به فتوای اکثر مراجع اختیاری است و مسافر می‌تواند، نمازهای یومیه خود را شکسته ادا کند و هم کامل. البته در این مسجد، پیش از نماز اعلام می‌کنند که زائران باید نماز خود را کامل بخوانند!
سخن آخر
در این مطلب هر آنچه دربارهٔ اعمال مسجد کوفه باید بدانید را به‌طور مفصل شرح دادیم. مسجدی که فضیلت بسیاری داشته و جزو پرفضیلت‌ترین مساجد دنیا به‌شمار میآید. علاوه بر این، در مسجد کوفه قبر شخصیت‌های بزرگی همچون مسلم بن عقیل (ع)، هانی بن عروه، مختار ثقفی قرار گرفته است؛ کسانی که جزو یاران باوفای امام حسین (ع) بوده‌اند.
همچنین در کنار این مسجد، آرامگاه میثم تمار قرار گرفته است و در یکی دو کیلومتر آن طرف تر نیز، مسجد سهله، یکی از مساجد مهم شیعی قرار دارد. خانه‌ای منسوب به امام علی نیز در پشت این مسجد واقع شده است.
با سلام و تشکر از شما واقعا مطالبتان آموزنده وبسیار کاربردی بود چون من دفعه اولم بود که به مسجد کوفه رفته بودم و هیچ گونه اطلاعی از اعمال و نماز های این مکان نداشتم و توانستم با کمک مطالب شنا تمامی اعمال را انجام بدهم تشکر و سپاسگذارم
با عرض سلام. خداروشکر. ممنون از حسن نظر شما