نام مختار را احتمالاً بسیار شنیده‌اید. مختار بن ابی‌عبید ثقفی ملقب به ابواسحاق و کیسان، یکی از شخصیت‌های جنگجو و جنجالی قرن اول هجری است که پس از واقعهٔ عاشورا به خونخواهی از حسین بن علی (ع) به پا خیزید. شاید برای شما سوال باشد که قبر مختار کجاست؟ همچنین مختار چگونه کشته شد و دیدگاه‌های مختلف راجع به او چگونه است؟ در این مطلب دربارهٔ شخصیت و نحوهٔ شهادت مختار خواهیم گفت.
پیش از خواندن این مطلب، شما را دعوت می‌کنم به آشنایی با زندگی‌نامه میثم تمار؛ از یاران علی بن حسین که در مسجد کوفه دفن گردید.
آرامگاه مختار کجاست؟
قبر مختار در مسجد کوفه و در قسمت جنوب‌ِغربی حرم مسلم بن عقیل واقع شده است. سید مهدی بحرالعلوم کسی بود که پس از سال‌ها قبر مختار را در گوشه‌ای از دارالامارهٔ مسجد کوفه پیدا کرد و پس از آن، محسن الاحاج عبود شلاش، ساخت ضریح و اتصال مرقد مختار به آرامگاه مسلم را برعهده گرفت.
مرقد مختار را بر روی نقشه گوگل ببینید.
کمی آن‌طرف‌تر در همان شهر کوفه، قبر امامزاده سید ابراهیم غمر قرار دارد. از نوادگان امام حسن مجتبی (ع). دربارهٔ این امامزاده در مطلب زیر بخوانید.
مختار ثقفی که بود؟
در سال اول هجرت پبامبر در کوفه به دنیا آمد؛ اوایل زندگی‌اش را در مدینه گذراند. نقل است که در کودکی مختار، امیرالمومنین (ع)، او را بر روی زانوی خود نهاد و او را کیّس (زیرک) خواند. در ۱۳سالگی در یکی از جنگ‌های قادسیه (جسر) شرکت داشت؛ در این میدان، پدر و برادرش کشته شدند؛ اما عموی مختار سعدبن مسعود، مانع از به میدان رفتن او شد. پدر مختار از صحابهٔ پیامبر بود که در زمان حیات ایشان، به اسلام روی آورد. وی در جنگ‌های فتح ایران در زمان خلافت عمر بن خطاب جزو سرداران و فرماندهان لشکر مسلمانان بود.
مختار در کوفه زندگی می‌کرد و هنگامی که مسلم بن عقیل برای دعوت مردم کوفه برای همراهی قیام امام حسین (ع) به این سرزمین آمده بود، او را در خانه‌اش سکونت داد. سپس مختار مخفیانه با مسلم بیعت کرد. مختار که در زمان خروج و قیام مسلم، در روستایی در توابع بابل قرار داشت، با آن که خود را سریع به کوفه رساند، اما توسط ابن‌زیاد دستگیر شد و در قیام عاشورا حضور نداشت. در زندان، با میثم تمار آشنا شد؛ میثم، قیام مختار را پیش‌گویی کرد و وعده داد که آزاد می‌شوی و انتقام خون امام حسین (ع) را خواهی گرفت.
چرا مختار در کربلا نبود؟
سوال مهمی که برای بسیاری از افراد پیش می‌آید این است که چرا مختار در واقعه کربلا حضور نداشت؟ همان‌طور که اشاره شد، او در زمان قیام عاشورا در زندان به سر می‌برد؛ درواقع پس از به شهادت رسیدن مسلم بن عقیل، عبیدالله بن زیاد قصد داشت که مختار را به قتل برساند؛ اما عمرو بن حریث مانع کشتن او شد و بدین ترتیب، او را به زندان انداختند. پس از اتمام واقعهٔ عاشورا و حضور اسرای کربلا در دارالامارهٔ کوفه نزد ابن زیاد، مختار را نیز به این مجلس احضار کردند. با جدل‌هایی که بین او و ابن زیاد رخ داد، باعث شد دوباره او را به زندان بیندازند. البته در هر دو سری با وساطت عبدالله بن عمرو، شوهرِخواهر مختار، او را از زندان آزاد کردند.
مختار چگونه کشته شد؟
مختار ثقفی در سال ۶۶ هجری قمری به خون‌خوانی از حسین بن علی (ع) علیه قاتلان او قیام کرد.
زمانی که سر مبارک حضرت علی (ع) را به دارالامارهٔ کوفه آوردند، ابن زیاد با چوب به سربریدهٔ آن حضرت جسارت کرد؛ و از‌همین‌رو، مختار پس از قیام خود و کشتن ابن زیاد، بر تخت این عمارت نشست و سر بریده عبیدالله بن زیاد را بر او وارد کردند.
درنهایت معصب بن زبیر در مقابل سپاه مختار به پیروزی رسید و سپس سر مختار را از تنش جدا کردند و به دارالاماره بر معصب وارد کردند. همچنین تمامی سپاهیان مختار که تسلیم معصب شده بودند را اعدام کردند.
دیدگاه‌ها درباره مختار؛ آیا مختار کذاب بود؟
روایات مختلفی دربارهٔ مختار آمده است؛ عده‌ای معتقدند مختار فرصت‌طلب بوده و از اهل بیت برای رسیدن به اهداف جاه‌طلبانه خود استفاده کرده است؛ اما برخی دیگر از علمای شیعی همچون باقر شریف، نجم‌الدین طبسی و ابن‌نمای حلی، نیت مختار را پاک می‌دانند و دعای خیر امام سجاد (ع) را نیز دلیلی بر این ادعا می‌دانند که قیام مختار به خونخواهی از حسین (ع) بوده است و نه جاه‌طلبی و حکومت.
در کنار این دیدگاه‌ها، برخی از علما، از قضاوت قطعی دربارهٔ مختار، پرهیز کرده‌اند؛ چراکه برخی کار‌های او، بدون اجازه از امام معصوم خود بوده و کار‌های خوب و بد او با هم درآمیخته شده است.
ازطرفی دیدگاه اهل‌سنت به‌طور‌کلی دربارهٔ مختار مثبت نیست؛ او را دروغگو و جزوِ ناصبی‌ها و حتی خوارج به حساب می‌آورند.
سخن آخر
در این مطب دربارهٔ مختار دانستید. شخصیتی جنگ‌آور که انتقام خون حسین (ع) را گرفت، اما دربارهٔ ایمان و نیت‌های او قضاوت قطعی نمی‌توان کرد. قبر او پس از سال‌ها، در مسجد کوفه پیدا شد و هم‌اکنون ضریحی برای او در کنار آرامگاه مسلم بن عقیل ساخته شده است.
در پایان، دعوت می‌کنیم تا با شخصیت کمیل آشنا شوید و در سفر به کربلا و نجف از این مکان زیارتی بازدید کنید.
