داستان قرار گرفتن سر مبارک امام حسین و ستون خم شده، فضیلت مسجدی است که به نام حنانه شناخته می‌شود و سالانه از سراسر دنیا زائران بسیار زیادی از این مکان تاریخی بازدید می‌کنند. رسم زیارت هر آنچه باید دربارهٔ این مسجد بدانید، از جریان این مسجد تا اعمال زیارتی آن، در این مقاله آماده کرده است.
پیش از خواندن این مطلب اگر هنوز از مسجد تاریخی کوفه دیدن نکرده‌اید، دعوت می‌کنم شما را به خواندن مقاله زیر.
مسجد حنانه کجاست؟
این مسجد در حد فاصل ۲.۵ کیلومتری از طرف شمالِ حرم مطهر امام علی (ع) قرار گرفته است. مسجد حنانه که در مسیر شهر کوفه قرار دارد، با توجه به گسترش شهر نجف، جزو محدودهٔ این شهر به حساب می‌آید.
تاریخچه و ستون خم شده مسجد حنانه نجف
تفاسیر متعددی از تاریخچهٔ مسجد حنانه و نام آن، در مراجع مختلف ذکر شده است. برخی معنای اصلی آن را، بسیار گریه‌کننده و نالان دانسته‌اند.
درحقیقت ریشه‌ٔ کلمه حنانه در زبان عربی، به «چرخ چاه» برمی‌گردد؛ زیرا هنگامی که این این چرخ حرکت داده شود، صدایی شبیه ناله به‌وجود می‌آید. عده‌ای نیز می‌گویند که چون «حنا» نام صومعهٔ مسیحیان بوده است که قبلاً در این محل قرار داشته است، بنابراین علت نام گذاری مسجد حنانه را به این موضوع، نسبت داده‌اند.
روایاتی داریم که حنانه، نام ستونی چوبی است که پیامبر (ص) با تکیه دادن بر روی آن، خطبه‌خوانی می‌کرد؛ زمانی که قرار شد از این به بعد، بر روی منبر خطبه بخوانند، این ستون مانند طفلی که از مادر خود جدا شده باشد، در فراق پیامبر (ص) می‌گرید، ناله سر می‌کند و خم می‌شود.
درواقع این معنا حزن و ناله که به این نام، نسبت‌داده می‌شود از شدت مهر و محبت است؛ به‌طوری‌که برخی متعقدند معنی اصلی این کلمه «مهربان و بخشاینده» است. ازطرفی در منابعی آمده است که همسر حضرت زکریا (مادر حضرت یحیی) را حنانه خطاب می‌کردند و همچنین از القاب حضرت زهرا (س) یاد شده است.
داستان مسجد حنانه و دو واقعهٔ مهم
سوالی که در ذهن بسیاری از زائران و مشتقان به‌وجود می‌آید این است که جریان مسجد حنانه چیست و چه واقعه‌ای در این مسجد رخ داده است؟
شیعیان بر این باورند که در زمان تشییع پیکر امیرمومنین علی (ع) از سمت کوفه به نجف، زمانی که از این مکان عبور کردند، ستونی در آنجا، از شدت غم و اندوه، خمیده شد.
در روایتی دیگر آمده است که زمانی که سرهای شهیدان کربلا را به سمت کوفه حمل می‌کردند، سر مبارک امام حسین (ع) را بر روی زمین این مسجد قرار دادند. از این رو، صدایی به‌مانند بچه شتری به اسم حنانه که مادر خویش را گم کرده باشد، از گریه و ناله بلند می‌شود.
امام صادق (ع) در مسیر سفر به کوفه و نجف، در یکی از سه محلی که توقف کردند، این مکان بود. یاران امام که علت این توقف را پرسیدند، فرمودند:«سر مبارک جدم حسین را در این محل بر زمین گذاشتند.»
مقام راس حسین چیست؟ سر امام حسین در مسجد حنانه
موضع رأس الحسین همان محل قرار دادن سر امام حسین (ع) است. عالمان شیعی بر این باور هستند که سر امام حسین، درنهایت به بدن او در کربلا پیوسته و دفن شده است؛ اما برخی از نقل‌قول‌ها این موضوع را می‌رساند که سر مبارک آن حضرت، در یکی از شهرهای بعلبکِ لبنان، دمشقِ سوریه، عسقلانِ فلسطین یا قاهرهِ مصر دفن شده است.
درهرحال موضع رأس حسین یعنی سر مبارک حسین بن علی (ع) به‌مدت کوتاه یا همیشگی در این مکان قرار گرفته باشد. طبق روایت امام صادق (ع)، سر امام حسین در مسجد حنانه به‌مدت کوتاهی آرام گرفته است.
در نزدیکی این مکان، با‌توجه‌به اینکه جعفر بن صادق (ع) بر محل قرارگرفتن سَر سیدالشهداء نماز خواندند، مقام امام صادق (ع) ساخته شده است.
در پشت حرم حضرت امیرالمومنین، عبادتگاهی منسوب به آن حضرت قرار دارد. همچنین بارگاه اثیب یمانی در این مکان واقع شده است. جریان این مرقد و اطلاعات بیشتر را در مطلب زیر بخوانید.
اعمال مسجد حنانه؛ فضیلت مسجد حنانه
فضیلت مسجد حنانه چنان‌چه گفتیم به روایت امام صادق و قرار گرفتن سر جدشان برمی‌گردد. ازاین‌رو مستحب است سلام و زیارت امام حسین در این مکان ادا شده و دو رکعت نماز زیارت خوانده شود.
قبر کمیل کجاست؟
کمیل بن زیاد نخعی یکی از یاران باوفا و شجاع امام علی (ع) و یکی از عابدان و زاهدان معروف کوفه بود، از دعایی که امیرمؤمنین به او آموخت، بین شیعیان معروف شد. خواندن دعای خضر یا همان دعای کمیل، شب‌های جمعه و شب نیمهٔ شعبان توصیه شده است. آرامگاه کمیل در نزدیکی این مسجد واقع شده است.
دربارهٔ قبر کمیل بیشتر در مطلب زیر بخوانید.
چاه مسجد حنانه
در نزدیکی این مسجد، چاهی معروفی وجود دارد که طبق روایات، چاه حضرت علی (ع) نامیده می‌شود؛ طوری‌که امیرمؤمنین سر بر این چاه می‌کردند و درددل خود را بازگو می‌کردند.
چه زمانی به مسجد حنانه برویم؟
با توجه به آب‌وهوای گرم کشور عراق، بهتر است در مواقع سرد سال از مکان‌های زیارتی آن دیدن کنید. ازطرفی شب‌های جمعه به‌عنوان شب زیارتی امام حسین (ع) یکی از بهترین روز‌های هفته برای بازدید از این مکان تاریخی و زیارتی به‌‌حساب می‌آید.
نجف شهری پر از جاذبه‌های تاریخی و زیارتی است. از حرم مطهر امیرالمؤمنین گرفته تا قبرستان وادی‌السلام و مساجد تاریخی کوفه. اگر با تور کربلا سفر کرده‌اید، مسجد سهله یکی از مکان‌های تاریخی مسجد کوفه است که احتمالاً یکی از برنامه‌های سفر شما خواهد بود. مقالهٔ زیر را برای راهنمای جامع مسجد سهله از دست ندهید.
