ارگ اربیل که در زبان کوردی به هه‌ولیر هم مشهور است، یکی از آثار باستانی مهم جهان به شمار می‌آید. این ارگ همه ساله میزبان گردشگران زیادی است که از سراسر جهان برای دیدن این میراث ارزشمند به عراق سفر می‌کنند. همچنین مسافران عتبات عالیات که به‌صورت انفرادی یا با کاروان کربلا، از مرز تمرچین به عراق مشرف می‌شوند، می‌توانند در مسیر خود، به بازدید از این قلعه تاریخی بپردازند. در این مطلب، شما را با این ارگ بیشتر آشنا خواهیم کرد.
پیشنهاد می‌کنیم پیش‌از خواندن این مطلب، دربارهٔ مناره ملویه مسجد جامع سامرا در مطلب زیر بخوانید.
قدمت ارگ اربیل چقدر است؟ پیشنیه قلعه اربیلو
این ارگ به قدری قدمت دارد که باعث شده تاریخ‌شناسان از این مکان به‌عنوان قدیمی ترین شهر باستانی جهان یاد کنند.
ارگ اربیل به دورهٔ حکومت آشوریان برمی‌گردد؛ یعنی قبل از میلاد و بیش از ۶ هزار سال پیش. این قلعه برای آشوری‌ها، یک نقطهٔ دفاعی مهم محسوب می‌شد و از آن به نام قلعه اربیلو (یا اربایلو به‌معنی چهار خدا) یاد می‌کردند. البته از پارت‌ها و ساسانیان گرفته تا دوران حکومت اسلامی و همچنین عثمانی‌ها، از این قلعه در حکومت خود بهره برده‌اند.
امروزه ارگ اربیل، به‌بخش جدایی‌ناپذیر از شهر اربیل عراق تبدیل شده است؛ محوطه این ارگ توسط عثمانی‌ها، دیوار‌کشی و مستحکم‌تر شده است. همچنین این ارگ در زمان سومری‌ها، آشوری‌ها، سامانیان، مغول‌ها، اعراب، کوردها، توسط این اقوام اداره می‌شده است.
در سال ۱۹۶۵ این ارگ در فهرست آثار باستانی یونسکو به ثبت رسید تا این قلعه تاریخی و فرهنگی به یکی از نقاط توریستی جهان تبدیل شود.
می‌دانید بلند‌ترین طاق خشتی جهان در عراق واقع شده است؟ برای کسب اطلاعات بیشتر از این بنا، مطلب زیر را بخوانید.
ارگ اربیل عراق کجاست؟
آدرس ارگ اربیل در شمال عراق و در مرکز شهر اربیل است. این شهر در نزدیکی رشته‌کوه‌های زاگرس و در اقلیم کردستان واقع شده است.
ارگ اربیل را در نقشه گوگل مپ بیابید.
معماری ارگ هه ولیر
کوچه‌های باریک بخش‌های مختلف این عمارت را به یکدیگر متصل می‌کند؛ در قدیم، ساختمانهای این ارگ به‌عنوان اقامتگاه، مسجد، کارگاه و بازار کاربرد داشته است. همچنین از اتاق‌ها و تالار و سالن‌های این عمارت، می‌توان به فرهنگ و معماری سنتی این منطقه پی برد.
از سویی، تزئینات مختلف به‌کاررفته در این بنا درکنار پل‌های ارتباطی بین برج‌ها (برج مسجد، برج آذرخش و…) زیبایی و برجستگی خاصی به این ارگ بخشیده است تا بررسی آن برای باستان‌شناسان و علاقه‌مندان بسیار جذاب باشد.
نحوهٔ ساخت و اسرار ارگ اربیل
این ارگ بر روی یک تپه بزرگ قرار گرفته است؛ نکته جالب اما اینجاست که در زمان ساخت این ارگ، اصلاً تپه‌ای وجود نداشت. از یک سو، یکجا نشینی‌های مداوم و از سویی دیگر، تخریب خانه‌های قدیمی و ساخت ساختمانهای نوساز در طی چند هزار سال، باعث شد دیگر اثری از خرابه‌های قدیمی باقی نمانَد و ارگ هه‌ولیر در سطح بالا‌تر و بر روی یک تپه واقع شود.
از طرفی، اربیل، از ساختار شهری خاصی برخوردار است؛ نحوهٔ ارتباط خیابان‌ها به‌صورت دایره‌ای و لایه‌لایه است و ارگ اربیل در مرکز این خیابان‌های دایره‌ای‌شکل واقع شده است و بقیه خیابان‌ها و بزرگراه‌‌ها در اطراف آن به‌طور لایه‌ای قرار گرفته‌اند.
از بازسازی تا وضعیت کنونی قلعه اربیل
در سال ۲۰۰۷ کمیته‌ای برای مرمت و بازسازی این سازه تشکیل شد. درواقع این ساختمان پیش از این، مسکونی بود و بعد از آن هم تصمیم بر این بود که شرایط برای زندگی ۵۰ خانوار در این ارگ فراهم شود.
امروزه در داخل این ارگ، موزه فرش، موزه پارچه، موزه منسوجات کوردی، مسجد ملا افندی، حمام سنتی و خانه‌های قدیمی وجود دارد که شما می‌توانید به‌طور رایگان از این اماکن بازدید کنید. همچنین درکنار بازدید از ارگ اربیل، می‌توانید از رستوران‌ها و بازار‌های اطراف آن استفاده کنید. علاوه بر آن، در نزدیکی این منطقه، تپه کورک، تپه سراوان و بازار مرکزی اربیل و باغ‌های زیبا و فراوانی وجود دارد که می‌توانید در گردش خود، سری به این‌جاها نیز بزنید.
بازار بزرگ اربیل، که در قرن ۱۳ تأسیس شد، در خارج از ارگ تاریخی اربیل قرار گرفته است. مسافرانی که برای بازدید از این ارگ تاریخی، به مرکز شهر اربیل می‌آیند، می‌توانند صنایع دستی و محلی این شهر را به‌عنوان سوغات عراق از این بازار بزرگ، به یادگار ببرند.
موزه نساجی کوردی و موزه جواهرات ارگ اربیل
یکی از معروف‌ترین موزه‌های این ارگ در شهر اربیل، موزه منسوجات کوردی است که در آن پارچه‌ها و طرح‌های سنتی از قبلیه‌هایی که در زمان‌های قدیم در محوطهٔ این ارگ زندگی می‌کردند را به نمایش می‌گذارد. کلاه کوردی با طرح و نقش‌های متنوع و رنگارنگ نیز در این موزه قرار داده شده است.
در موزه جواهرات نیز مجموعه‌ای از فسیل‌ها و سنگ‌های قیمتی اقلیم کوردستان و سایر مناطق جهان، جای گرفته است. درواقع دولت، برای جذب گردشگران این ارگ را بازسازی و بازار‌ها و موزه‌های مختلفی را در شهر اربیل عراق و در این ارگ تاریخی، احداث کرده است.
دیگر مکان های دیدنی شهر اربیل عراق
علاوه بر ارگ اربیل عراق، جاذبه‌های دیدنی و تاریخی دیگری در این شهر قرار گرفته است؛ مناره چولی (مظفریه)، مناره باستانی اربیل، تپه قلیچ‌آقا، بازار‌های قیصریه ازجمله مهم‌ترین جاهای دیدنی شهر اربیل عراق محسوب می‌شوند. همچنین از دیگر مکان‌های گردشگری می‌توان به محلهٔ مسیحیان، شهر رؤیا، پارک سامی عبدالرحمن و پارک مناره اشاره کرد.
یکی از آثار برجای‌مانده از زمان صدر اسلام، قلعه الاخیضر است؛ قلعه‌ای که در نزدیکی کربلا واقع شده است. پیشنهاد می‌کنیم مطلب زیر دربارهٔ این قلعه را حتماً بخوانید.
