نجف و کوفه دو شهر مهم در عراق هستند که جاذبه‌های زیارتی و تاریخی و آرامگاه بزرگان را در خود جای داده است. در نجف اماکن زیارتی مهمی مانند حرم امام علی (ع) و دیگر جاذبه‌های مذهبی و فرهنگی مانند کتابخانه امینی وجود دارد که هر ساله میزبان هزاران زائر از سراسر جهان است. در کوفه نیز مکان‌هایی مثل مسجد کوفه، مسجد سهله و دیگر زیارتگاه‌ها قرار دارند که تاریخ اسلام را به یاد می‌آورد. در این مطلب قصد داریم به معرفی جاهای دیدنی نجف و کوفه بپردازیم تا با برنامه ریزی بتوانید از این مکان‌ها بازدید کنید و نهایت استفاده را از سفر خود ببرید.
حرم حضرت علی (ع)
مهم‌ترین جاهای دیدنی نجف، حرم امیرالمومنین علی (ع) است که هر ساله زائران زیادی از سراسر جهان برای زیارت به این مکان سفر می‌کنند. این حرم در قلب شهر نجف و در جنوب غربی عراق و حدود ۱۶۰ کیلومتری بغداد قرار دارد. شهر نجف فاصله کمی تا کوفه دارد و همین نزدیکی، اهمیت مذهبی آن را دوچندان می‌کند.
پس از شهادت امام علی (ع) در سال ۴۰ هجری قمری، محل دفن ایشان مدتی پنهان بود تا این که در زمان هارون‌الرشید آشکار شد. جالب است بدانید طبق روایات، حضرت آدم (ع) و حضرت نوح (ع) نیز در همین مکان دفن شده‌اند.
حرم حضرت علی (ع) معماری بسیار باشکوهی دارد؛ گنبد طلایی، مناره‌های زیبا و صحن‌های وسیع، جلوه‌ای خاص به نجف بخشیده اند. حرم دارای چهار در اصلی، پنج ایوان و یک صحن بزرگ است و در حال حاضر صحن حضرت زهرا (س) به آن اضافه شده است. در صحن حضرت علی (ع)، شخصیت‌های بزرگی مانند علامه حلی، شیخ طوسی نیز آرام گرفته‌اند.
- آدرس و دسترسی: از طریق فرودگاه بین‌المللی نجف (۲۵ کیلومتری حرم) می‌توانید به راحتی به حرم حضرت علی (ع) برسید. همچنین مسیرهای زمینی از بغداد و کوفه نیز وجود دارد و تاکسی‌ها و خودروهای شخصی، شما را مستقیم به ورودی حرم می‌رسانند.
قبرستان وادی السلام
قبرستان وادی‌السلام بزرگ‌ترین و قدیمی‌ترین گورستان جهان است که در شهر نجف، عراق قرار دارد. این قبرستان تاریخی مکانی اسرارآمیز از میان جاهای دیدنی نجف محسوب می‌شود. وادی‌السلام با مساحتی بیش از ۶۰۰ هکتار، محل دفن بیش از ۶ میلیون نفر است و به‌دلیل جایگاه مذهبی بین شیعیان، اهمیت ویژه‌ای دارد.
قبرستان وادی‌السلام در شمال شرقی نجف قرار دارد و به حرم مطهر امام علی (ع) نزدیک است. وادی‌السلام یک قبرستان مقدس است؛ به‌طوری‌که در روایات آمده است روح مؤمنان حتی اگر در محل دیگری هم دفن شده باشند، در آخر به این قبرستان منتقل می‌شوند.
یکی دیگر از ویژگی‌های جالب وادی‌السلام، ساختار متفاوت قبرهای آن است. برخی مقبره‌ها دارای تونل‌های زیرزمینی و سرداب‌های عمیقی هستند که مردم معتقدند این فضاها به نوعی به دنیای ارواح ارتباط دارند. بسیاری از این سرداب‌ها قدمتی چند هزار ساله دارند و با وجود گذر زمان، همچنان مورد استفاده قرار می‌گیرند.
در قلب وادی‌السلام، آرامگاه پیامبرانی مانند حضرت هود (ع) و حضرت صالح (ع) وجود دارد. علاوه بر آن بزرگان شیعه مانند علامه حلی، سید محمدباقر صدر و شیخ عباس قمی نیز در اینجا به خاک سپرده شده‌اند. حضور اشخاص برجسته، وادی‌السلام را به یکی از مهم‌ترین اماکن زیارتی نجف تبدیل کرده است.
- آدرس و دسترسی: وادی‌السلام در شمال شرقی حرم امام علی (ع) و نزدیک جاده نجف-کربلا قرار دارد. برای دسترسی می‌توانید از فرودگاه بین‌المللی نجف با تاکسی یا خودرو اجاره‌ای بروید، یا از بغداد و کربلا از طریق جاده‌های مستقیم به نجف برسید. همچنین از حرم می‌توان با تاکسی‌های شهری یا پیاده در ۱۰ تا ۱۵ دقیقه به این مکان رسید.
آرامگاه حضرت هود و صالح
در قبرستان وادی‌السلام نجف، جایی نزدیک به ورودی باب طوسی، آرامگاهی ساده قرار دارد که به حضرت هود (ع) و حضرت صالح (ع) نسبت داده می‌شود. وقتی از این ورودی عبور کنید، تنها با چند قدم پیاده‌روی، گنبدی سبز رنگ در سمت راست دیده می‌شود که بر روی آن نوشته شده «مقام هود و صالح».
اولین سایبان بر فراز این مقبره‌ها به دستور سید بحرالعلوم در اوایل قرن سیزدهم قمری ساخته شد. بعدها یکی از نیکوکاران، این گنبد را با کاشی‌کاری‌های زیبا تزئین کرد تا جلوه‌ای خاص به آن ببخشد. در فضای داخلی آرامگاه، ضریحی چوبی قرار دارد که زائران برای زیارت به آنجا می‌روند. دیوارهای این مقبره با کتیبه‌های قرآنی و نقش‌های سنتی مزین شده است. مقبره حضرت نوح و صالح یکی از جاهای دیدنی نجف است که نه فقط به دلیل قداست آن، بلکه به خاطر تاریخ کهنی که دارد، مورد توجه زائران و گردشگران قرار می‌گیرد.
- آدرس و دسترسی: برای رسیدن به آرامگاه حضرت هود (ع) و حضرت صالح (ع) کافی است از ورودی باب طوسی در قبرستان وادی‌السلام وارد شوید و پس از چند دقیقه پیاده‌روی به سمت راست، گنبد سبز آرامگاه را خواهید دید. همچنین می‌توانید از حرم امام علی (ع) با تاکسی‌های محلی (توک‌توک) یا حتی پیاده در حدود ۱۰ دقیقه به این مکان برسید.
مسجد حنانه
مسجد حنانه یکی از جاهای دیدنی نجف با قدمتی تاریخی بوده که در مسیر میان نجف و کوفه و در نزدیکی آرامگاه کمیل بن زیاد، یار وفادار امام علی (ع) واقع شده است. این مسجد حدود ۷۴۰۰ متر مربع مساحت دارد و گنبدی سبز رنگ با کتیبه‌ای به نام «مقام رأس الحسین» بر فراز آن خودنمایی می‌کند. فضای داخلی مسجد با کاشی‌کاری‌های زیبا و کتیبه‌های قرآنی آراسته شده و یک ضریح چوبی نیز درون آن قرار دارد که محل زیارت زائران است.
نام حنانه در عربی به معنای «ناله کننده» است و دلیل این نام‌گذاری به دو واقعه مهم تاریخی بازمی‌گردد. نخست زمانی که پیکر مطهر امام علی (ع) پس از شهادت به سمت نجف برده می‌شد، زمین در این مکان از اندوه ناله کرد. بار دوم، این ناله در واقعه کربلا شنیده شد؛ هنگامی که سرهای مقدس شهدا را به کوفه می‌بردند، دوباره زمین حزن خود را نشان داد.
جدا از روایت ناله زمین، گفته می‌شود که بخشی از سر مبارک امام حسین (ع) پس از واقعه کربلا مدتی در این مسجد نگهداری شده است. نزدیکی این مسجد به مرقد کمیل بن زیاد و قرار گرفتن در مسیر تاریخی نجف به کوفه، اهمیت آن را دوچندان می‌کند.
- آدرس و دسترسی: مسجد حنانه تنها ۲.۵ کیلومتر از حرم امام علی (ع) فاصله دارد. زائران می‌توانند به راحتی از طریق وسایل نقلیه عمومی یا با پیاده‌روی کوتاه از حرم به سمت کوفه، به این مکان برسند.
مرقد کمیل بن زیاد
کمیل بن زیاد نخعی یکی از وفادارترین یاران امیرالمومنین (ع) و امام حسن (ع) بود. او در نبردهای بزرگ جمل، صفین و نهروان حضور داشت و زمانی فرماندار منطقه هیت در عراق بود. کمیل به خاطر وفاداری به اهل بیت (ع) در سال ۸۲ هجری قمری توسط حجاج بن یوسف ثقفی به شهادت رسید و در منطقه ثویه نزدیک نجف دفن شد.
آرامگاه کمیل بن زیاد در نزدیکی مسجد حنانه و در مسیر نجف به کوفه در منطقه ثویه قرار دارد. معماری مقبره کمیل بن زیاد با گنبد و مناره‌های زیبا و تزئینات هنری خاصی که در آن به کار رفته، فضایی معنوی و دلنشین ایجاد کرده است.
فضای داخلی نیز با کاشی‌کاری‌های رنگی و نقش‌های اسلامی تزئین شده و کتیبه‌های قرآنی به زیبایی در این مکان نصب گردیده‌اند. این مکان مقدس به عنوان یکی از جاهای دیدنی نجف، هر ساله پذیرای زائرانی است که برای زیارت به اینجا سفر می‌کنند.
- آدرس و دسترسی: مرقد کمیل بن زیاد نخعی در منطقه ثویه، بین نجف و کوفه و نزدیک مسجد حنانه قرار دارد. از حرم حضرت علی (ع) می‌توانید با تاکسی یا خودروهای شخصی در حدود ۱۰ دقیقه به مرقد کمیل بن زیاد برسید یا از مسیر پیاده‌روی نجف به کوفه برای زیارت استفاده کنید. همچنین از کوفه، مسیر جاده کوفه-نجف شما را به این آرامگاه می‌رساند.
مقام صافی الصفا
مقام صافی‌الصفا یکی از جاهای دیدنی نجف است که در نزدیکی حرم حضرت علی (ع) و بحر النجف قرار دارد. بر اساس روایت‌ها، مقام صافی‌الصفا به دوران امام علی (ع) برمی‌گردد. گفته می‌شود که امیرالمومنین علی (ع) در این مکان به عبادت پرداخته و در آنجا از دنیای ظاهری جدا می‌شد تا با یارانش برای تقویت روح و ذهن خود در آرامش به تفکر بپردازد. این مکان بهعنوان محل استراحت و تأمل امام علی (ع) برای رسیدگی به مسائل جامعه و دینی مورد استفاده قرار می‌گرفت.
در قرن هفتم هجری، ساخت بنای کنونی این مقام توسط علاءالدین بن میرمجید المدنی المداح انجام شد. در دوران قاجار نیز به دستور شیخ جعفر کاشف الغطاء، دیوارهای مقام توسط محمد حسین‌خان علاف بازسازی گردید. مقام صافی‌الصفا در سال ۲۰۰۳ میلادی تخریب شد که این اتفاق به دلیل وضعیت سیاسی و امنیتی منطقه بود. درواقع آسیب‌های جدی به بنای تاریخی این مکان وارد شد؛ اما پس از آن، با تلاش اداره اوقاف شیعیان و متولیان حرم امام علی (ع) بازسازی و مرمت شد و دوباره بهعنوان یک مقصد زیارتی شناخته گردید.
این مکان دارای گنبد سبز رنگی است که بر روی آن عبارت مقام صافی‌الصفا نقش بسته است. فضای داخلی مقام با کاشی‌کاری‌های زیبا و کتیبه‌های قرآنی مزین شده و در آن ضریحی چوبی قرار دارد که زائران برای زیارت به آن مراجعه می‌کنند.
- آدرس و دسترسی: مقام صافی‌الصفا در نزدیکی حرم امام علی (ع) و بحر النجف واقع شده است. برای دسترسی به این مکان می‌توانید از حرم به سمت جنوب حرکت کنید و بعد از چند دقیقه پیاده‌روی به این مقام خواهید رسید. همچنین از تاکسی‌های محلی یا وسایل نقلیه عمومی می‌توان برای رسیدن به این مکان استفاده کرد.
آرامگاه شیخ طوسی
آرامگاه شیخ طوسی یکی از جاهای دیدنی نجف و مرکز علمی مهم در این شهر است که در شمال حرم امام علی (ع) قرار دارد. شیخ محمد بن حسن طوسی ملقب به شیخ الطائفه، یکی از بزرگ‌ترین فقیهان و متکلمان شیعه در قرن پنجم هجری بود. او نقش به‌سزایی در تبیین اجتهاد شیعه و جمع‌آوری منابع حدیثی همچون کتاب‌های معتبر «تهذیب الاحکام» و «استبصار» داشت. این شخصیت برجسته در سال ۴۶۰ هجری قمری در نجف وفات یافت و در همان مکان دفن شد. پس از آن، آرامگاه او به یکی از مراکز مهم علمی و مذهبی تبدیل گردید.
آرامگاه شیخ طوسی در مسجدی واقع شده که در نزدیکی حرم امام علی (ع) قرار دارد و بهعنوان یکی از اماکن زیارتی نجف، محلی برای تجمع علمای شیعه و تدریس دروس فقهی بوده است. معماری مسجد با کاشی‌کاری‌های زیبا و کتیبه‌های قرآنی تزیین شده و در گوشه‌ای از این مسجد، آرامگاه یکی دیگر از بزرگان علم شیعه، علامه بحرالعلوم نیز قرار دارد.
- آدرس و دسترسی: دسترسی به آرامگاه بسیار آسان است؛ با حرکت به سمت شمال از حرم امام علی (ع)، به این مکان خواهید رسید. ورودی حرم که به نام «باب شیخ طوسی» شناخته می‌شود، شما را به خیابانی می‌رساند که به «شارع الطوسی» منتهی شده و آرامگاه شیخ طوسی در آنجا قرار دارد.
مرقد حضرت آدم و نوح (ع)
آرامگاه حضرت آدم و حضرت نوح (ع) در نجف، یکی از جاهای دیدنی نجف است که به عنوان یک مکان مقدس شناخته می‌شود. بر اساس روایات اسلامی، حضرت نوح (ع) تابوت حضرت آدم (ع) را پس از طوفان بزرگ به این منطقه آورد و در نجف دفن کرد. قبر حضرت آدم و حضرت نوح، در کنار قبر امیرالمومنین علی (ع)، قرار گرفته است. به‌طوری‌که در حدیثی آمده است که حضرت علی در چشم حضرت آدم و در سینه حضرت نوح دفن شده است.
- آدرس و دسترسی: قبر حضرت آدم و حضرت نوح (ع) در حرم حضرت علی، و ضریح ایشان قرار دارد. برای دسترسی به این مکان، با تاکسی‌های عبوری یا پیاده می‌توانید به حرم امیرالمومنین علی (ع) بروید.
مقام حضرت زین‌العابدین
مقام امام زین العابدین (ع) یکی دیگر از جاهای دیدنی نجف است که در کشور عراق و در خیابان کمربندی نجف قدیم، نزدیک مرقد صافی‌الصفا و در غرب حرم امام علی (ع) قرار دارد. اگر از راس گنبد مقام خطی به سمت راس گنبد حرم علوی کشیده شود، صحن و شبستان حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها) به‌‌صورت قرینه تقسیم می‌شود.
مقام امام زین العابدین (ع) بهعنوان محل عبادت و توقف ایشان در زمان زیارت جد بزرگوارشان حضرت علی (ع)، شناخته می‌شود. در این مکان، امام سجاد (ع) در ایام زیارت به نماز و عبادت می‌پرداختند. این مقام در محله تاریخی «العماره» قرار دارد و در مکانی است که اهالی آن را «الثلمه» می‌نامند، واقع است.
این بنا با گنبد زیبا و دیوارهای کاشی کاری شده، دارای محرابی است که محل نماز امام سجاد (ع) بوده است. درباره محل دفن حضرت زین العابدین (ع) در منابع تاریخی اختلاف نظر وجود دارد؛ و برخی معتقدند که ایشان در سوریه به شهادت رسیده و در آنجا به خاک سپرده شده‌اند.
- آدرس و دسترسی: مقام امام زین العابدین (ع) در خیابان کمربندی نجف قدیم، نزدیک مرقد صافی‌الصفا و در غرب حرم امام علی (ع) واقع شده است. برای دسترسی، می‌توانید از حرم امام علی (ع) به سمت غرب حرکت کرده و به راحتی به این مکان مقدس برسید.
مقام امام صادق (ع) و امام زمان (ع) در نجف
در میان جاهای دیدنی نجف، دو مقام مقدس امام صادق (ع) و امام زمان (ع) جایگاه ویژه‌ای دارند. این دو مکان زیارتی به عنوان مراکز مهم مذهبی در نجف شناخته می‌شوند و هرکدام تاریخچه‌ای غنی و معماری منحصر به فرد دارند.
مقام امام صادق (ع)
مقام امام صادق (ع) در نزدیکی قبرستان وادی‌السلام و در مجاورت مزار پیامبران هود و صالح (ع) قرار دارد. بر اساس روایت‌ها، امام صادق (ع) در این مکان نماز می‌خوانده‌اند. فضای داخلی این مقام با کاشی‌کاری‌های زیبا و آیات قرآنی تزئین شده است. یک محراب خاص نیز در این مکان وجود دارد که نشان دهنده محلی است که حضرت در آن عبادت می‌کردند.
مقام امام زمان (ع)
مقام امام زمان (ع) در وادی‌السلام قرار دارد و بهعنوان یکی از قدیمی‌ترین مقامات منتسب به حضرت مهدی (عج) شناخته می‌شود. این مکان در طول تاریخ محل تجمع زائران زیادی بوده که برای دعا و عبادت به آنجا می‌آیند. مقام امام زمان (ع) نیز دارای معماری اسلامی است که با کاشی‌کاری‌های زیبا و گنبدی خاص تزئین شده است. فضای داخلی آن برای عبادت و ارتباط معنوی با حضرت آماده شده است. این مکان در طول قرن‌ها توسط علمای مختلف بازسازی و نگهداری شده است.
- آدرس و دسترسی: هر دو مقام در شهر نجف واقع شده‌اند اما بین آن‌ها فاصله وجود دارد. مقام امام صادق (ع) در نزدیکی حرم امام علی (ع) و مقام امام زمان (ع) در نقطه‌ای دیگر از نجف قرار دارد. فاصله میان این دو مقام معمولا با تاکسی حدود ۱۰ تا ۱۵ دقیقه است.
تپه ثویه
تپه ثویه جزو جاهای دیدنی نجف اشرف، واقع در جنوب شرقی حرم مطهر حضرت علی (ع) و در منطقه‌ای به نام «غری» واقع شده است. در روایات آمده که تپه ثویه محل دفن برخی از اصحاب امام علی (ع) بوده که در نزدیکی مسجد حنانه وجود دارد. این مکان، آرامگاه اشخاص برجسته و بزرگی از جمله رشید هجری، عمرو بن حمق خزاعی، سلیم بن قیس هلالی و نصر بن مزاحم منقری است.
- آدرس و دسترسی: تپه ثویه در جنوب شرقی حرم امام علی (ع) و نزدیک به مسجد حنانه قرار دارد. برای دسترسی به این مکان، می‌توانید از حرم مطهر امام علی (ع) به سمت جنوب شرقی حرکت کرده و بعد از طی مسافتی کوتاه به تپه ثویه خواهید رسید.
کتابخانه علامه امینی
کتابخانه عمومی امیرالمؤمنین (ع) که به نام کتابخانه علامه امینی نیز شناخته می‌شود در سال ۱۳۷۳ هجری قمری (۱۹۵۳ میلادی) توسط علامه عبدالحسین امینی، نویسنده مشهور کتاب «الغدیر» در نجف اشرف تاسیس شد. این کتابخانه با هدف ارائه منابع علمی و پژوهشی به طلاب و محققان به ویژه در زمینه‌های دینی و اسلامی، راه‌اندازی شد.
امروزه کتابخانه دارای مجموعه‌ای شامل حدود ۹۷۵۰ جلد کتاب است که از این تعداد، ۵۰۰۰ نسخه خطی و ۴۷۵۰ نسخه چاپی در حوزه‌های مختلف مانند قرآن، فقه، اصول، کلام، تاریخ، ریاضیات و فیزیک موجود است. این کتابخانه بهعنوان یکی از منابع معتبر علمی در نجف شناخته می‌شود و در نزدیکی حرم امام علی (ع) واقع شده و برای عموم قابل دسترسی است. مهم‌ترین ویژگی‌های این کتابخانه عبارت است از:
- نسخه‌های خطی کمیاب: شامل حدود ۵۰۰۰ نسخه خطی از آثار قدیمی و مهم در زمینه‌های دینی، فقهی، تاریخ و کلام.
- کتاب‌های چاپی معتبر: حدود ۴۷۵۰ کتاب چاپی در موضوعات مختلف از جمله قرآن، فقه، اصول، کلام، ریاضیات و فیزیک.
- آثار خاص دینی: منابع ارزشمند در زمینه قرآن‌شناسی، فقه و کلام که برای پژوهشگران دینی حائز اهمیت است.
- فضای مطالعه: محیطی آرام و مناسب برای مطالعه و تحقیق، جهت استفاده زائران و محققان.
- آدرس و دسترسی: کتابخانه علامه امینی در نزدیکی حرم امام علی (ع) در شهر نجف واقع شده است. برای دسترسی، می‌توانید از حرم به‌سمت غرب حرکت کنید تا به خیابان‌های اطراف کتابخانه برسید.
بازار نجف
بازار بزرگ نجف که معروف به بازار قیصریه است، یکی از قدیمی‌ترین و پرجنب‌وجوش‌ترین مراکز خرید این شهر بوده و در نزدیکی حرم امام علی (ع) قرار دارد و به‌دلیل موقعیت استراتژیک خود، همیشه محل رفت‌وآمد زائران و گردشگران بوده است. در این بازار می‌توانید انواع کالاهای سنتی و مذهبی مانند تسبیح‌های دست‌ساز، چادر، جانماز، صنایع دستی نفیس، طلا و جواهرات، شیرینی‌های محلی و انواع پوشاک را پیدا کنید. زائران سوغات نجف را از این بازار بزرگ معمولاً خریداری می‌کنند.
مرکز خرید گلدهوم یکی از بزرگ‌ترین فروشگاه‌های شهر است که انواع پوشاک، لوازم آرایشی و بهداشتی و وسایل خانگی را ارائه می‌دهد. همچنین مرکز خرید ماکسی مال با برندهای ترکیه‌ای و قیمت‌های مناسب، گزینه‌ای ایده‌آل برای علاقه‌مندان به مد روز است.
مرکز خرید شمسه نیز با طراحی مدرن و اجناس باکیفیت، تجربه‌ای متفاوت از خرید را برای بازدیدکنندگان رقم می‌زند. بازارهای نجف با تلفیقی از سنت و مدرنیته در کنار اماکن مذهبی بهعنوان بخشی از جاهای دیدنی نجف شناخته می‌شوند و تجربه‌ای متفاوت برای زائران و گردشگران فراهم می‌کنند.
- آدرس و دسترسی: بازار بزرگ نجف در نزدیکی حرم امام علی (ع) واقع شده است. برای دسترسی به آن می‌توانید از ورودی‌های اصلی حرم به سمت خیابان‌های اطراف حرکت کنید یا با تاکسی و وسایل حمل‌ونقل عمومی از هر نقطه شهر به راحتی به این بازار برسید. مسیرهای پیاده‌روی نیز برای زائران فراهم است.
مکان های زیارتی کوفه
اماکن تاریخی و مذهبی بسیاری در شهر کوفه وجود دارد که هرکدام با پیشینه‌ای عمیق در تاریخ اسلام، توجه زائران و پژوهشگران را جلب می‌کند. این مکان‌ها علاوه بر اهمیت مذهبی، ارزش تاریخی و معماری خاصی نیز دارند. در ادامه به معرفی دقیق‌تر برخی از مهم‌ترین اماکن زیارتی کوفه می‌پردازیم:
مسجد کوفه
مسجد کوفه یکی از کهن‌ترین و مقدس‌ترین مساجد در اسلام است و بعد از مسجدالحرام و مسجدالنبی، اهمیت ویژه‌ای برای مسلمانان دارد. این مسجد که بنای اولیه آن را حضرت آدم (ع) ساخته، بعدها توسط حضرت نوح (ع) بازسازی شد.
مسجد کوفه شاهد رخدادهای مهم تاریخی بوده و جایگاه ویژه‌ای در تاریخ اسلام دارد؛ از جمله این که امام علی (ع) در این مسجد ضربت خورد و به شهادت رسید. در داخل مسجد، مکان‌های مقدسی همچون محراب امام علی (ع)، مقام حضرت ابراهیم (ع)، مقام حضرت نوح (ع)، مقام حضرت جبرئیل (ع) و مقام حضرت خضر (ع) قرار دارند.
- آدرس و دسترسی: این مسجد در مرکز شهر کوفه و نزدیک به رود فرات قرار دارد. از شهر نجف می‌توانید با تاکسی یا اتوبوس طی حدود ۲۰ دقیقه به مسجد کوفه برسید. همچنین مسیرهای پیاده‌روی برای زائران وجود دارد.
دارالاماره کوفه
دارالاماره کوفه که در گذشته مقر فرمانروایی و اداره حکومتی کوفه بوده در نزدیکی مسجد کوفه واقع شده است. این بنا در زمان حکومت امام علی (ع) به عنوان مرکز مدیریت سیاسی و نظامی مورد استفاده قرار می‌گرفت. دارالاماره شاهد وقایع مهمی مانند محاکمه ابن ملجم، قاتل امام علی (ع) و همچنین محل مشورت‌های سیاسی حضرت علی (ع) با یارانش بوده است.
دارالاماره در گذشته دارای برج‌های نگهبانی و دیوارهای مستحکمی بوده که نشان‌دهنده نقش نظامی و امنیتی آن در دوران صدر اسلام است. اگر چه امروزه تنها بخش‌هایی از سازه اصلی باقی مانده؛ اما بازدید از این مکان تجربه‌ای منحصربه‌فرد برای علاقه‌مندان به تاریخ اسلام است.
- آدرس و دسترسی: دارالاماره در کنار مسجد کوفه قرار دارد. دسترسی به این مکان از طریق مسیرهای پیاده‌روی در اطراف مسجد امکان‌پذیر است یا می‌توانید از وسایل نقلیه عمومی استفاده کنید.
خانه امام علی (ع)
خانه امام علی (ع) یکی دیگر از اماکن زیارتی کوفه است که محل سکونت ایشان در دوران خلافت‌شان بوده است. این خانه نشان دهنده سادگی و سبک زندگی زاهدانه امام علی (ع) است. ساختار خانه شامل چند اتاق کوچک و حیاطی ساده است. در برخی بخش‌های خانه، آثار تاریخی و یادگارهایی از آن دوران حفظ شده است که نشان‌دهنده شرایط زندگی آن زمان است. البته بررسی منابع، نشان می‌دهد، انتساب این خانه به حضرت امیرالمومنین (ع)، واقعیت ندارد!
- آدرس و دسترسی: خانه امام علی (ع) در نزدیکی مسجد کوفه قرار دارد و با یک پیاده‌روی کوتاه از مسجد می‌توانید به آنجا برسید. تاکسی‌های محلی نیز برای رفت‌وآمد سریع‌تر در دسترس هستند.
قبر میثم تمار
میثم تمار یکی از یاران وفادار امام علی (ع) بود که به دلیل شجاعت و وفاداری شهرت دارد. او یکی از نخستین کسانی بود که فضائل امام علی (ع) را آشکارا بیان می‌کرد و به همین دلیل توسط دشمنان اهل بیت به شهادت رسید. آرامگاه میثم تمار با گنبدی زیبا و فضای داخلی ساده، محل زیارت زائران بسیاری است که برای ادای احترام به این یار وفادار امام علی (ع) به آنجا می‌آیند. این مکان علاوه بر اهمیت مذهبی، فضایی معنوی برای دعا و تفکر زائران فراهم کرده است.
- آدرس و دسترسی: قبر میثم تمار در نزدیکی مسجد کوفه واقع شده است. می‌توانید به راحتی از مسجد کوفه پیاده به این مکان بروید یا از تاکسی‌های شهری برای دسترسی سریع‌تر استفاده کنید.
مسجد سهله
مسجد سهله یکی دیگر از اماکن زیارتی کوفه است که اهمیت بسیاری در میان مسلمانان دارد. طبق روایات، این مسجد محل سکونت حضرت خضر (ع) بوده و همچنین یکی از مکان‌های مرتبط با ظهور حضرت مهدی (عج) شناخته می‌شود. مسجد سهله دارای معماری زیبایی با طاق‌های بلند، گنبدهای فیروزه‌ای و کاشی‌کاری‌های سنتی است. فضای داخلی آن آرام و روحانی است و زائران در اینجا به دعا و نیایش می‌پردازند. گفته می‌شود که بسیاری از پیامبران و امامان معصوم (ع) در این مسجد عبادت کرده‌اند.
- آدرس و دسترسی: مسجد سهله در غرب مسجد کوفه قرار دارد و فاصله‌ای حدود ۲ کیلومتر از آن دارد. می‌توانید با تاکسی یا با پای پیاده حدود ۲۰ دقیقه به این مسجد برسید.
امامزاده ابراهیم غمر
ابراهیم غمر از نوادگان پیامبر اسلام و یکی از شخصیت‌های برجسته شیعه است. او فرزند امام حسن مجتبی (ع) و نوه امام علی (ع) بود و به‌دلیل ویژگی‌های برجسته اخلاقی همچون سخاوت و شجاعت، لقب غمر را به خود اختصاص داد. او در تاریخ اسلام بهعنوان مردی با کمالات معنوی و شخصیتی محترم شناخته می‌شود. آرامگاه امامزاده ابراهیم غمر در نزدیکی کوفه و در منطقه‌ای به نام «کنده» قرار دارد، جایی که همواره مورد توجه شیعیان و زائران بوده است. این مرقد در فاصله‌ای نزدیک از مسیر بین نجف و کوفه واقع شده و مکانی مناسب برای زائرانی است که در سفر بین این دو شهر مقدس قرار دارند.
- آدرس و دسترسی: فاصله مرقد ابراهیم غمر از حرم امام علی (ع) در نجف حدود ۷.۵ کیلومتر است و به راحتی می‌توان از آنجا به این زیارتگاه رسید. زائران می‌توانند با تاکسی یا خودروهای اجاره‌ای به این مکان دسترسی پیدا کنند. برای بازدید از این مکان زیارتی، امکان پیاده‌روی از حرم امام علی نیز وجود دارد.
سخن آخر
در این مطلب به معرفی برخی از مهم‌ترین جاهای دیدنی نجف و کوفه پرداختیم. ابتدا به حرم امام علی (ع) در نجف و مسجد کوفه اشاره کردیم که از مکان‌های بسیار مهم و تاریخی هستند. همچنین از دارالاماره کوفه، خانه امام علی (ع) و مرقد ابراهیم غمر صحبت کردیم که هرکدام ویژگی‌های خاص خود را دارند. در نجف علاوه بر حرم حضرت علی، بازار بزرگ نجف و کتابخانه علامه امینی نیز جاذبه‌های دیدنی محسوب می‌شوند. این مکان‌ها همگی بخش‌های مهمی از فرهنگ و تاریخ این دو شهر را تشکیل می‌دهند. در مجموع، اگر قصد سفر به نجف و کوفه را دارید، حتما موارد بالا را در برنامه بازدید خود قرار دهید.
