شهر نجف یکی از مهم‌ترین شهرهای عراق است که در نزدیکی شهر کوفه واقع شده است. این شهر به‌دلیل وجود حرم مطهر امام علی (ع)، برای شیعیان بسیار ارزشمند بوده است؛ به‌عبارتی دیگر، نجف به‌واسطهٔ مرقد امیرالمومنین (ع) و گنجینه‌ای از اسرار، روایات و بناهای کهن شهرت جهانی پیدا کرده است. مساجد تاریخی همچون مسجد حنانه، قبرستان وادی‌السلام و بسیاری دیگر از جاذبه‌های تاریخ اسلام در این شهر قرار گرفته‌اند که هر یک از آن‌ها بخشی از عجایب شهر نجف را بازگو می‌کنند.
شهر تاریخی ظهر الکوفه
نجف در کتاب‌های تاریخی با نام ظهر الکوفه نیز شناخته می‌شود. این اصطلاح به‌معنی پشت کوفه است و اشاره به فاصله نزدیک دو شهر کوفه و نجف دارد. در بسیاری از روایات از ائمه و بزرگان دین اسلام، شهر نجف به‌عنوان سرزمینی مقدس شناخته می‌شود. امام صادق (ع) درباره ظهر الکوفه می‌فرمایند: «ما اهل‌بیت معتقدیم در ظهر‌الکوفه قبری است که دردمندی به آن پناه نمی‌برد مگر آن‌که خدا او را شفا دهد.» این روایات سبب شده نجف از زمان‌های گذشته تاکنون میزبان تعداد زیادی از مسلمانان و به‌خصوص شیعیان باشد.
علاوه‌بر‌این، گذشته و تاریخ شهر نجف نیز با آشکار شدن مرقد حضرت علی (ع) گره خورده است. پیش‌از این نجف بیابانی خشک بود؛ اما با شناخته شدن مرقد مطهر حضرت علی (ع) در سده سوم هجری، شهر نجف به‌مرور آباد شد و گنبد، بارگاه و صحن‌های متعددی در این شهر ساختند.
عجایب قبرستان وادی‌السلام
ازجمله مهم‌ترین عجایب شهر نجف، می‌توان با اسرار قبرستان وادی السلام اشاره کرد. این قبرستان به‌عنوان بزرگ‌ترین قبرستان جهان اسلام شناخته می‌شود که با وسعت 1485 هکتاری، حدود 6 میلیون قبر را در خود جای داده است. قدمت قبرستان وادی‌السلام بیش از هزار سال بوده و از دوره ساسانی و اشکانی مورد استفاده قرار گرفته است. یکی از روایات عجیب و جالب در مورد وادی‌السلام این است که گفته می‌شود روح هر مؤمنی که در هر نقطه‌ای از عالم از دنیا برود، به این قبرستان منتقل می‌شود.
همچنین طبق برخی از روایات، پیامبران الهی مانند حضرت هود، صالح، آدم و نوح همچنین مشاهیر بزرگی همچون رئیسعلی دلواری و سید جمال الدین طباطبایی در این مکان دفن شده‌اند. در بخش شمالی وادی‌السلام، مکانی به نام مقام امام زمان (عج) و امام صادق (ع) وجود دارد که محل نماز این دو امام را با دو تابلو و گنبدی به رنگ آبی نشان می‌دهد.
محل دفن حضرت آدم و نوح
در روایات شیعیان، در کنار حرم امام علی (ع) دو پیامبر بزرگ یعنی حضرت آدم (ع) و حضرت نوح (ع) دفن شده‌اند. این باور بر‌اساس بخشی از زیارت‌نامه امام علی (ع) که اشاره به حضور قبر حضرت آدم (ع) و حضرت نوح (ع) در کنار مرقد امام علی (ع) دارد، قوت می‌گیرد. علاوه‌بر این موارد، امام صادق (ع) می‌فرمایند: «هرگاه حضرت علی (ع) را زیارت کردی، بدان که حضرت نوح و حضرت آدم را هم در کنار ایشان زیارت کرده‌ای.»
بر اساس برخی روایات، حضرت آدم(ع) ابتدا در مکه دفن شده بود؛ اما حضرت نوح در جریان طوفان، تابوت این پیامبر را دور خانه خدا طواف داده و به داخل کشتی منتقل می‌کند؛ پس از ورود کشتی حضرت نوح به کوفه، تابوت حضرت آدم در پشت کوفه که در آن زمان دشت وسیعی بود، به خاک سپرده می‌شود. البته عجایب حرم امام علی به همین‌ها ختم نمی‌شود؛ نداشتن پرچم بر روی گنبد، جای انگشت روی ضریح نمونه‌هایی از شگفتی‌های حرم امام اول شیعیان است.
عجایب مسجد حنانه
مسجد حنانه یکی از مساجد مهم و برتر در تاریخ اسلام است که در شهر نجف و در مسیر کوفه نزدیک به مرقد کمیل بن زیاد قرار گرفته است. اکنون با گسترش شهر نجف، این مسجد نیز بخشی از شهر نجف شده است. نام این مسجد، حنانه و به‌معنای گریه‌کننده است.
درباره علت نام‌گذاری، در برخی روایات آمده است که زمین این مسجد، دو بار در سوگ اهل‌بیت (ع) ناله کرده است؛ نخست در زمان تشییع پیکر مطهر امام علی (ع) و بار دیگر هنگامی‌که سر مطهر امام حسین (ع) را در آنجا نهادند. علاوه‌بر‌این در خصوص مسجد حنانه دو ماجرای جذاب و شنیدنی وجود دارد که در ادامه به آن‌ها می‌پردازیم:
خم شدن ستون مسجد
بر اساس روایات دینی هنگام شهادت امیرالمومنین علی (ع) در محل فعلی مسجد حنانه، ستون یا دیواری وجود داشته است. در تشییع شبانه حضرت علی (ع) از کوفه به نجف، زمانی‌که بدن مطهر آن حضرت را از کنار این محل عبور می‌دادند، این ستون از شدت حزن و اندوه خم شده است. بعداز این واقعه، مسجد حنانه را در جایگاه همان ستون یا دیوار احداث کرده‌اند.
مقام رأس الحسین
در برخی روایات گفته شده که هنگام حمل سرهای مبارک شهیدان کربلا به شهر کوفه، زمانی‌که سر مقدس امام حسین (ع) را در این مسجد بر زمین گذاشته‌اند، صدایی شبیه به ناله شنیده شده است. این صدا در متون دینی به صدای بچه شتری که مادرش را گم کرده باشد، تشبیه شده است.
همچنین زمانی که امام صادق (ع) به کوفه و نجف سفر می‌کردند، در سه جا توقف کرده و نماز خواندند: حرم مطهر امیرالمومنین (ع)، مسجد حنانه و مقام امام زمان (عج) در وادی‌السلام. این حضرت در پاسخ به سوال مربوط به‌علت برپایی نماز در مسجد حنانه فرمودند: «سر جدم حسین (ع) را در اینجا نهادند.»
عجایب شهر کوفه
در شهر کوفه و نزدیکی شهر نجف، مساجد کهنی مانند مسجد سهله و مسجد کوفه قرار گرفته‌اند که این نقطه از کشور عراق را به محلی ارزشمند و مهم در جهان اسلام تبدیل کرده‌اند. در بسیاری از روایات، مسجد سهله را محل سکونت حضرت مهدی (عج) در زمان ظهور معرفی کرده‌اند و به همین دلیل، این مسجد جایگاه ویژه‌ای در میان مسلمانان دارد. همچنین در منابع آمده است که برخی از پیامبران الهی مانند: حضرت ابراهیم، ادریس و خضر (ع) در این مسجد عبادت کرده‌اند.
درباره اسرار مسجد کوفه در نقل‌قول‌های تاریخی، بسیار آمده است. گفته می‌شود که سازه ابتدایی این مسجد توسط حضرت آدم (ع) و نوح (ع) بنا شده و محل عبادت هزاران پیامبر و وصی بوده است. زائران زیادی در سفرشان به شهر نجف، از این دو مسجد نیز بازدید می‌کنند و به انجام اعمال مسجد سهله و مسجد کوفه می‌پردازند تا از برکات و فضائل این مکان‌های مقدس بهره‌مند شوند.
جمع‌بندی
نجف یکی از شهرهای مقدس برای مسلمانان و شهری سرشار از عجایب و شگفتی‌هاست. در این شهر بخشی از تاریخ معنویت دین اسلام رقم خورده است. از قبرستان عظیم وادی‌السلام گرفته تا مسجد حنانه و ماجراهای شگفت‌انگیز در غم و اندوه اهل‌بیت (ع)، همگی بخشی از عجایب این شهر را تشکیل می‌دهند. عجایب شهر نجف و روایات شگفت‌انگیز در مورد مکان‌های مقدس این شهر در کنار حرم مطهر امیرالمومنین علی (ع) سبب شده تا نجف اشرف به‌عنوان یکی از مهم‌ترین کانون‌های مذهبی جهان اسلام شناخته شود.
